چکیده:
شهروندی به عنوان پویاترین شاخص جامعه مدرن، از اهمیت بسزایی برخودار است. پژوهش حاضر با هدف توصیف انواع رفتارهای شهروندی فعال مردم شهر تهران انجام گرفته است. همچنین سعی شده ابعاد و رفتارهای شهروندی فعال در شهر تهران برحسب متغیرهای زمینه ای تحلیل آماری شوند. این مطالعه به روش پیمایش انجام شده و جامعه آماری آن را «کلیه افراد 15 سال به بالای شهر تهران» تشکیل می دهد. شیوه نمونهگیری از نوع «نمونهگیری چندمرحلهای» بوده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران برابر با 2400 نفر میباشد و برای جمع آوری اطلاعات از تکنیک «پرسشنامه» استفاده شده است. به لحاظ عملیاتی مفهوم شهروندی فعال در قالب چهار بعد: میزان مشارکت شهروندی، میزان مسئولیت پذیری شهروندی، میزان جامعه پذیری شهروندی و میزان هویت شهروندی مورد سنجش قرار گرفته است. یافته های حاصل بیانگر آن است که حدود نیمی از مردم شهروند فعال (46 درصد) و در مقابل یک چهارم (26 درصد) شهروند منفعل هستند. همچنین میانگین شاخص شهروندی فعال برابر با 36/3 می باشد. این میانگین برای بعد میزان مشارکت اجتماعی در امور مختلف شهر برابر با 9/2، برای مسئولیت پذیری اجتماعی برابر با 25/3، میزان جامعه پذیری شهروندی برابر با 61/3، و در نهایت برای میزان احساس هویت شهروندی برابر با 64/3 گزارش شده است. در واقع مشاهده می شود میزان مشارکت شهروندی مردم تهران منفعل تر و در مقابل احساس هویت شهروندی در بین آنها بیشتر است در مجموع از 13 رفتار شهروندی مورد مطالعه فقط چهار رفتار همسایگی، مسئولانه جمعی، ترافیکی و اخلاق شهری مطلوب بوده می باشد.
The Citizenship, as one of the components of modern society, is very important. The purpose of this study was to describe a variety of citizenship behaviors between people in Tehran. It is also tried to analyze the dimensions and behaviors of citizenship based on demographic variables. The method of this study was survey and its population was 15 years and more in 1397. The sampling method is multi-stage and the sample size is 2400 according to Cochran formula. Questionnaire tool was used for data collection. The concept of active citizenship has been measured by four components: citizen participation, citizen responsibility, citizen socialization, and citizen identity. The results show that half of the people are active citizens (46%) and a quarter (26%) are passive citizens. The average active citizenship status is 3.36 (range 1 to 5). Also, The mean score for social participation was 2.9, social responsibility was 3.25, citizenship was 3.61, and 3.64 perceived citizenship. In fact, the level of citizenship participation is passive. On the contrary, the sense of citizenship identity shows the active state. Among all types of citizenship behaviors: Neighborhood behaviors, community-based behaviors, traffic issues, and urban ethics indicate a favorable situation. On the other hand, there is the erosion of citizen participation norms.
خلاصه ماشینی:
گر چه مطالعات گذشته، شواهد متعددی مبنی بر ضعف نسبی شهروندی بخصوص در زمینه مسئولیتپذیری و مشارکت شهروندان در چند وچون دریافت حقوق شهروندی (شیانی، 1382؛ یوسفی و عظیمی هاشمی، 1387؛ غیاثوند، 1390)، شکلگیری و گسترش شهروندی ناقص، از بالا به پایین و منفعل (توسلی و نجاتی حسینی،1383)، مشارکت اجتماعی اندک شهروندان بخصوص در عرصههای رسمی و عمومی (موسوی، 1393؛ یزدان پناه،1386)، مشارکت سیاسی حداقلی (به معنای صرفاً رأی دادن) و اکتفا به آن (جلائی پور،1392)، بالا بودن سطح بی تفاوتی اجتماعی، فردگرایی خودمدارانه و عدم التزام مدنی (محسنی تبریزی و صداقتی فرد،1390؛ غفاری و جبیب پور گتابی، 1393)، ناچیز بودن وقتی که ایرانیان صرف فعالیتهای داوطلبانه و خیریه میکنند و...
شیانی در پژوهشی «وضعیت شهروندی و موانع تحقق آن در ایران، (شهرهای تهران، همدان و زاهدان) نشان داد که به طور کلی در شهر تهران حدود یکسوم از افراد میزان برخورداری از حقوق شهروندی را در حد کم بیان داشته ولی حدود یکپنجم در عمل به وظایف شهروندی در حد کم میباشد و نیز بیش از 50 درصد در حد متوسط بدان اشاره کردهاند؛ به عبارتی میتوان نتیجه گرفت شهروندی در جامعه ما در حد متوسط و کم در ابعاد نظری و عملی تحقق یافته است (شیانی، 1382: 354).
جدول 6- توزیع پاسخگویان بر حسب معرفهای مشارکت شهروندی (تعداد نمونه: 2400) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (به تصویر صفحه رجوع شود) چنانچه یافتههای حاصل نشان میدهد طبق ارقام مندرج در جدول 7 به ترتیب 24 و 8 درصد مردم شهر تهران در حد زیاد و خیلی زیاد و در مقابل 25 و 10 درصد در حد کم و خیلی کم در امور مختلف شهر، مشارکت دارند، در این میان یک سوم در سطح متوسط قرار دارند.