چکیده:
تمام رفتارهای انسان از جمله رفتار اقتصادی وی از نظام عقیدتی و ارزشی او متأثر است و پدیدهی به نام توسعه که درواقع محصول رفتار اختیاری انسانها در ابعاد گوناگون به ویژه بُعد اقتصادی است، از این حکم مثتثنا نیست؛ بنابراین توسعه به صورت پدیدهای چند بُعدی و پیچیده که بر مجموعة از علل اقتصادی و غیر اقتصادی استوار است، پیوندی ناگسستنی با فرهنگ، اعتقادات و ارزشهای اخلاقی دارد.
به اعتقاد صاحب نظران، توسعهی اقتصادی بدون توجه به بُعدفرهنگ و یگانه شدن آن باتوسعه، این فرآیند نمی تواند موفق باشد؛ امری که غالباً در کشورهای جهان سوم به غفلت گذاشته شده است. درفرایند توسعه، اقدامات فرهنگی در کشورهای درحال توسعه باید همزمان، فرهنگ بومی راحفظ کرده وتوسعه دهد وشرایط دسترسی به فرهنگ جهانی را فراهم آورد. فرهنگ بومی و جهانی هریک زبان ویژة خود را دارند و پیامد تلفیق آنها شیوة تفکر و ساختار ذهنی جدیدی است؛ ضمن آنکه درصورتی که این دو فرهنگ در هم ادغام شوند و یکی فدای دیگری شود کاری بیثمرانجام شده که به فقر فرهنگی میانجامد. پس؛ فرهنگ ازجایگاه ویژهی درتوسعة اقتصادی برخوردار است و بیتوجهی و کم توجهی بدان، باعث بروز مشکلات جدی خواهد شد. در این مقاله به بررسی «نقش فرهنگ و ارزشها در توسعهی اقتصادی» میپردازم تا زوایای این بحث به خوبی روشن شود.
خلاصه ماشینی:
در صدها آيه از قرآن ، علم و مشتقات آن به کار رفته و به ياد گيري وکسب علم دعوت کرده است ؛ مانند آيۀ شريفه : ﴿قل هل يستوي الذين يعلمون و الذين لايعلمون ﴾ (زمر، ٩) آيا دانايان و اهل دانش با آنان که جاهلند برابرند؟ تآکيد و تشويق اسلام به کسب علم و دانش تا آنجا است که امام سجاد(ع ) در يکي از سخنانش ميفرمايد: ﴿لو يعلم الناس ما في طلب العلم لطلبوه ولو بسفک المهج و خوض اللجج ﴾ (کليني، بيتا، ٣٥) اگرمي دانستيد با تحصيل علم و دانش به چه سعادت هايي مي رسيد به دنبال آن مي رفتيد؛ هرچند خون شما در اين راه ريخته شود و يا لازم باشد که به درياها وارد شويد و اقيانوس ها را بپيماييد.
(روشه ، ١٣٨٥: ٥٨) بنابراين يکي از خصيصه هاي که جريان توسعه اقتصادي از جنبه فرهنگي بدان نياز دارد، نگرش علمي برفرهنگ جامعه است ، يعني انسان ها بايد به مجموعۀ آراي فرهنگي خود اين تفکر را اضافه کرده باشند که هرحادثه اي علت يا عللي دارد، هر علت قابل کشف است و کشف آن ها بايد به روش علمي صورت گيرد.
بنابراين ، تأمين راحت و رفاه بشر و توسعه اقتصادي افراد جامعه مورد توجه خداوند و ائمه بزرگوار بوده است و اگر بشر خود درصدد آسانتر کردن زندگي برآيد، نه تنها مورد نکوهش نبوده ، بلکه مورد تمجيد و ستايش است ، به خصوص اگر با اين قصد همراه باشد که با استفادٔە بيشتر از نعمت هاي الهي اسباب شکر بيشتر اورا فراهم کند و فرصت بيشتري براي فراگرفتن معارف الهي و رسيدگي به تهذيب خويش وتربيت ديگران و عبادت خدا پديد آورد.