چکیده:
انجمن ایالتی آذربایجان که ابتداً تنها برای نظارت بر انتخابات وکلای مجلس شورای ملّی به وجود آمد، به تدریج چنان نفوذی یافت که به صورت تنها مرجع دادخواهی مردم آذربایجان در آمد و چون در هر امری مردم مستقیماً به آن مراجعه می کردند به عنوان ارگان رسمی از طرف اقشار مختلف مردم پذیرفته شد. انجمن تا حدّ زیادی تابع نظرات و خواسته های مردم بود و تمایل به شرکت مردم در کارها و اطّلاع آنها از تصمیمات متّخذه داشت. بر این اساس، در از میان برداشتن رسوم اجحاف آمیز و گشایش مکاتب و مدارس جدید، تأسیس بلدیّه و نظمیّه، نظارت بر امور دولتی و نظایر آن گام برداشت. در واقع، اعضای انجمن ایالتی آذربایجان مسئولانه پاسخگوی مردمی بودند که با استقرار مشروطیّت و با توجّه به نقش بارزی که خود در آن ایفا کردند، تغیراتی اساسی را خواستار بوده و خود را ذی حق می دانستند که در جریانات مختلف حاضر و ناظر باشند.
The Azerbaijan State Association, which was initially established solely for supervising the elections of the National Parliament, gradually got such an influence that became the sole authority of litigation of the Azerbaijan people, and because people referred to it directly in every affair, It was accepted by different groups of people. The association was largely subject to the opinions and demands of the people and tended to involve the people in the work and inform them of the decisions made. Accordingly, he took steps to eliminate the abusive customs and establish a schools with new meditation and establish a municipality and order, supervise government affairs and the like. In fact, the members of the Azerbaijan State Association were responsibly accountable to the people who, with the establishment of constitutionalism and given their prominent role in it, demanded fundamental changes and considered themselves entitled to be present and observer in various currents.
خلاصه ماشینی:
پيشينۀ تحقيق دربارة موضوع اين مقاله با نگاهي به اهميت انجمن تبريز در روزگار مشروطه ، به رغم پرداختن به اين رويداد تاريخي از گذر نگارش کتب و مقالات گوناگون ، ضرورت توجه به اين رخداد که موجبات تحولات شگرف و بنيادي در جامعه شده ، همواره از اهميت فراواواني برخوردار بوده و داراي پيشينه 2 پژوهشي مستقلي نيز مي باشد، لذا به استناد بر همين اصل ، در اين تحقيق علاوه بر ارائه اسنادي جديد و نويافته ، تکيه بر حول محور اقداماتي مي باشد که در سايۀ توجهات انجمن ايالتي آذربايجان در روزنامۀ انجمن تبريز انعکاس يافته است .
منصوره اتحاديه ( نظام مافي )نيز در کتاب خود «پيدايش و تحول احزاب سياسي مشروطيت » به ريشه يابي و چگونگي شکل گيري انجمن ها و فرقه ها و نقش آنها در قبل و بعد از نهضت مشروطه پرداخته و دلايل داخلي و خارجي در شکل گيري آنها، بنيان گذاران ، ديدگاه ها و مواضع ، خواسته ها، ترکيب و جايگاه انجمن ها در مجلس اول و کشمش هاي آنان با يکديگر را بررسي کرده است .
16 در جريان نهضت مشروطيت ، انجمن ايالتي آذربايجان نقش تعيين کننده اي بر عهده داشت و متنفذتر از ساير انجمن هاي ايران بود و اغلب تظاهرات از طرف اين انجمن ترتيب داده مي شد.