چکیده:
کتاب اسرار الشهادة ملاآقا فاضل دربندی از جمله آثاری است که از هنگام نگارش تاکنون با وجود اثرگذاری فراوان بر گزارشگریهای واقعه کربلا، به سبب مؤلف، نثر ویژه و محتوای فضیلتسازش توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. مسئله پژوهش پیش رو که با رویکردی تحلیلیانتقادی سامان یافته، بررسی و نقد رویکردها، تحریفها و متفرّدات برجسته روایی دربندی است که نخستین بار از این کتاب برخاسته و پایه نقل عالمان شیعه در قرن اخیر شده است. نحوه مواجهه دربندی با روایات عاشورایی و تأثیر شگرف او بر خوانش نویسندگان و بهویژه واعظان از عاشورا، اهمیت پرداختن به اثر او را دوچندان میکند. بر پایه یافتهها، روایات أسرار الشهادة و نیز توجیهات و دخل و تصرفهای نویسندهاش، بعضاً با سنّت، عقل، عرف، وقایع مسلّم یا روایات تاریخی دیگر ناسازگار یا ناپذیرفتنی است و حتی گاه شأن امام معصوم b یا خاندان ایشان خدشهدار شده، به گونهای که رکاکت معنوی سبب بیپایهدانستن گزارش وی خواهد بود.
The book Asrar al-Shahadah by Mullah Agha Fazel Darbandi is one of the works that has had a great impact on the reporting of Karbala incident since its writing and has attracted a lot of attention due to its author, special expression and virtuous content. The issue of the present research, which has been carried out with a critical analytical approach, is the study and critique of the approaches, distortions and outstanding narrative reports by Darbandi, which arose from his book for the first time and became the basis of quoting narrations for Shiite scholars in the last century. The way Darbandi deals with Ashura narrations and his tremendous impact on the understanding of writers and especially preachers of Ashura, doubles the importance of reviewing his work. Based on the findings, the narrations of Asrar al-Shahadah, as well as its justifications and additions are sometimes inconsistent with tradition, reason, custom, certain events or other historical narrations, and hence they cause the dignity of the infallible Imam (AS) or his family to be tarnished in such a way that the vulgarity of the text makes Darbandi's reports unfounded.
خلاصه ماشینی:
مقاله حاضر در نقد برخی اخبار مهم أسرار الشهادة در پی پاسخ به پرسشهای ذیل است: هدف دربندی از نقل اخبار شاذ در حوزه روایات عاشورایی چه بوده است؟ با ایجاد ارتباط میان روایات وی و دیگر مورخان و محدثان، چه روایاتی میتواند معرکه آرا قرار گیرد؟ استفاده دربندی از کتب فضیلتنگاری در حوزه روایات عاشورایی با هدف حفظ و جمع روایات، چه آسیبهایی به حوزه عاشورا وارد کرده است؟ روایتانگارههای عاشورایی در کتاب کداماند؟ درباره تحریفات روایات عاشورایی تحقیقاتی وجود دارد، که میتوان به مقالات صحتی سردرودی و کتاب معرفی و نقد منابع عاشورا از سید عبدالله حسینی و کتاب ملاآقای دربندی و مقتلنگاری نگاهها: نوآوریها و استنادها از رسول جعفریان اشاره کرد.
1. مقتل الحسین علیه السلام دربندی: رویکردها و علل نقل مجعولات ملاآقا بن عابد بن رمضان بن زاهد شیروانی دربندی حائری، معروف به فاضل دربندی، عالم و فقیه شیعی است که در نجف از شاگردان شیخ علی کاشفالغطاء بود، در کربلا نیز سکنا گزید و از بزرگان و عالمان آن دیار شناخته شد (سبحانی، 1418: 13/9؛ حسینی جلالی، 1422: 2/166).
یکی دیگر از منابع نویسنده کتابی است که خود دربارهاش میگوید: «این نسخه از آن روضهخوانی معاصر به نام سید جعفر علوی است که از پدر و جدّش، از قراء و ذاکرین مصائب آل محمد صلی الله علیه واله، و آنان نیز از کتاب شیخ شهابالدین عاملی 29 نقل مطلب کردهاند» (همو، 1415: 2/680).
نیز حضور فاطمه صغیره، دختر امام حسین علیه السلام ، از جمله گزارههایی است که در این روایت و روایت سر به محمل کوبیدن حضرت زینب h در خور اعتنا نیست و با روایات تاریخی موجود سازگاری ندارد و خود دربندی در نقل آن پیشگام است (شیروانی دربندی، 1415: 3/331-333).