چکیده:
چگونگی هبوط روحی آدمی از عالم علوی و نزول آن در قفس جسمانی از موضوعات مورد بحث در بیشتر مکاتب فکری –فلسفی و عرفانی است. در این زمینه این سینا با دفاع از نظریه دوگانگی روح و تن. مانند بسیاری عرفای مسلمان از پیشگامان تصویر هبوط روح در جسم به صورت نمادین است و بیان مفاهیم به صورت نمادین و در قالب حکایت و تمثیل، از دیرباز در سخن حکیمان و شاعران جهان آمده است. ابن سینا بر آن است که بیان نمادین وسیلهای هنری است که آن را باید عصای سحرآمیز ادب فارسی یا کلید فهم آن را توصیف کرد و آن تعلیل تخیلی یا زبان حال است. تعلیل تخیلی در موجودات بی روح یا موجوداتی که نمیتوانند سخن بگویند به زبان حال متوسل میشود. قصیده عینیه این سینا نیز در بین آثار اندیشمندان مسلمان، در زمره آثاری به شمار میآید که با زبان نمادین به تبیین دوگانگی روان و بدن میپردازد. این نوشتار به بیان رمزپردازی، چگونگی شکلگیری آن و عوامل مؤثر در پیدایش داستانهای رمزی-عرفانی در آثار متفکران مسلمان میپردازد.
خلاصه ماشینی:
» (تقي، شکوفه ، ١٣٨٢)«قهرمان حکايت مي گويد که آنگاه از پير درخواسته که او را راه نمايد به سياحت کردن و سفر کردن، آن چنان که خود او کند، و پير به او گفته است :تو و آن که به تو ماند اين چنين ساحت کردن که من کنم نتوانيد کردن که شما را از چنين سياحت کردن باز داشته اند، آن راه بر شما بسته است مگر که نيک بختي است ياري کند به جدا شدن از اين ياران، و اکنون وقت آن جدا شدن نيست که وي را وقتي است معلوم، که تو پيش از آن وقت جدا نتواني شدن» (تقي، شکوفه ، ١٣٨٢) «مشرق، قلمرو نفس ، قلمرو خورشيد طالع است ، هرچه به سمت شرق پيش رويم با مراحل پياپي از انکشاف فرشتگان زميني، نفوس آسماني، مهين فرشتگان کروبي روبرو مي شويم و سرانجام به پادشاهي مي رسيم که در خلوت و تنهايي نيکوئي روي خويش که پرده نيکوئي وي است بر نشسته است .
به هر حال کاربرد اين دو واژه در علوم فلسفي و عرفاني و نيز فلسفه هنر تاحدودي قريب به هم است (هاشمي نژاد، حسين ،١٣٩٢) ٣-٣ علل استعمال رمز و نماد: ١- سخن گفتن درباره امور متعالي گاهي بنا به برخي ضرورتها نيازمند زبان رمزي است .
شهر او بيت المقدس است و چنان که در رساله از زبان او بيان مي شود، پيشه اش سياحت بر گرد جهان است تا بر احوال آن آگاه باشد و رو به سوي پدر يعني بيدار (يقظان) دارد که منشأ و مبدأ، اوست » (کربن ، هانري، ١٣٨٢) حي بن يقظان، در داستان ابن سينا، رمز و نماد، عقل فعال است و در داستان ابن طفيل ، نماد عقل بشر با توانايي هاي فطري و خداداد آن است (بورگل ، پيتر، ١٩٧٦) «در تفسير و تأويل نام حي بن يقظان، رأي مشترک اغلب شارحان قديم و جديد اين است که او همان عقل فعال در اصطلاح فلسفه (فرشته ) (دهمين فرشته از فرشتگان کروبي) يا جبرئيل ، در زبان شرع است .