چکیده:
اتخاذ سیاستهای یکسان در مدیریت منابع آب در یک دشت و یا حوضه آبی به دلیل ناهمگن بودن نواحی آن، عموماً منجر به کاهش اثربخشی سیاستها میشود. از این رو، سنجش قابلیت سازگاری نواحی مختلف منطقه مورد مطالعه با سیاستهای حفاظت از منابع آب آن، میتواند مهم و ضروری باشد. هدف از مطالعه حاضر ارزیابی قابلیت سازگاری دهستانهای دشت نیشابور با سیاستهای حفاظت از منابع آب زیرزمینی میباشد. جهت دستیابی به این هدف، در گام نخست معیارها و زیرمعیارهای اقتصادی، جمعیتی، محیطزیستی، آموزشی و فرهنگی و همچنین ارتباطات، انتخاب و سپس با استفاده از روش Fuzzy AHP وزن هر یک معیارها و زیرمعیارها مشخص گردید. سپس با استفاده از روش تصمیمگیری چندمعیاره (PROMETHEE) وضعیت هر یک دهستانهای دشت نیشابور بر اساس شاخص موردبررسی در سال 1396 مشخص گردید. نتایج نشان داد که معیارهای اقتصادی و محیطزیستی به ترتیب با وزنهای 40 و 19 درصد از اهمیت بالاتری در مقایسه با سایر معیارها در شاخص قابلیت سازگاری دارا هستند. براساس نتایج این تحقیق سه دهستان اردوغش، مازول و زبرخان از قابلیت سازگاری بالاتری با سیاستهای حفاظت از منابع آب زیرزمینی در مقایسه با دیگر دهستانهای دشت برخوردار است و دهستانهای غزالی، عشقآباد و بلهرات در رتبههای پایینتری قرار دارد. بهمنظور افزایش همکاری کشاورزان در دهستانهای جنوبی و غربی دشت با برنامههای حفاظت از منابع آب پیشنهاد میشود از سیاستهای آموزشی و تشویقی مناسب بهعنوان سیاستهای مکمل در این مناطق استفاده شود.
The adaptation of the same water resources management policies in a plain or watershed due to the heterogeneity of its areas generally leads to a reduction in the effectiveness of policies. Hence, the evaluation of the adaptability of different areas of the study area with water resources protection policies can be important and necessary.The aim of the current study is to evaluate the adaptability of rural districts of Neyshabour plain to groundwater protection policies. To achieve this goal, in the first step, economic, demographic, environmental, educational, and cultural, as well as communication criteria and sub-criteria are selected, and then the weights of the criteria and sub-criteria are determined using Fuzzy AHP. Then, the status of each of the rural districts in the Neyshabour plain based on the studied index is determined using a multi-criteria decision-making method (PROMETHEE) in 2017. The results show that economic and environmenral ctritera with weights of 40 and 19%, respectively, are of higher importance compared to other criteria in the adaptability index. According to the results of this study, three the rural districts of Ardoghsh, Mazol, and Zeberkhan have a higher adaptability to groundwater protection policies than other the rural districts of plain, and the rural districts of Ghazali, Eshghabad, and Belherat are in the final ranks. In order to increase the cooperation of farmers in the southern and western rural districts of the plain with groundwater conservation programs, it is suggested to use appropriate training and incentive policies as complementary policies in these areas.
خلاصه ماشینی:
بر مبنای نتایج این تحقیق سه دهستان اردوغش ، مازول و زبرخان دارای قابلیت سازگاری بالاتری با سیاست های حفاظت از منابع آب زیرزمینی در مقایسه با دیگر دهستان های دشت است و دهستان های غزالی ، عشق آباد و بلهرات در رتبه های پایین تری قرار دارد.
بررسی پیشینه تحقیق نشان میدهد با توجه به اهمیت ارزیابی سازگاری ناحیه های مختلف دشت ها و حوضه های آبی با سیاست های حفاظت منابع آب در ایران ، تاکنون ارزیابی جامعی که بتواند معیارهای اقتصادی، جمعیتی، محیط زیستی، ارتباطی و همچنین آموزشی و فرهنگی را در تصمیم گیری لحاظ کند، در سطح مطالعات ملی، منطقه ای و بین المللی صورت نگرفته است .
به تصویر صفحه رجوع شود نمودار (١) مرحله های اصلی تحقیق Chart (1) the main steps of research تعیین معیارها در این بررسی با توجه به نظر کارشناسان و دسترسی به اطلاعات ، سنجش سازگاری دهستان های دشت نیشابور با سیاست های حفاظت از منابع آب زیرزمینی با استفاده از معیارهای و زیرمعیارهای اقتصادی ، جمعیتی، محیط زیستی ، آموزشی و فرهنگی و ارتباطی صورت گرفته است (اجزای هر یک از معیارها در شکل (٢) قابل مشاهده است ).
به تصویر صفحه رجوع شود شکل (٢) اجزای شاخص سازگاری با سیاست های حفاظت از منابع آب زیرزمینی Figure (3) components of the adaptation to groundwater protection policies index معیارهای اقتصادی در این بررسی فرض بر این است که دهستان ها با شرایط اقتصادی بهتر، دارای قابلیت بالاتری در پذیرش سیاست های مدیریت آب زیرزمینی هستند.