چکیده:
واژۀ رافضه در نوشتههای مسلمانان در گذر تاریخ به فراوانی دیده میشود. عنوان رافضه دربارۀ شیعیان بسیار بکار رفته است. این اصطلاح همچون لقبی برای بدنامی شیعه در جامعه بکار رفته است. کاربرد این اصطلاح با گذر زمان گسترش یافته است و رفته رفته شناسۀ ویژۀ امامیه درآمد. در این مقاله تلاش شده با بهرهگیری از شیوۀ توصیفی - تحلیلی و روشهای رایج رجالی، حدیثی و تاریخی به واکاوی معنای عنوان رافضه در احادیث پرداخته شود. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی معنای عنوان رافضه در روایتهای منابع روایی سه سدۀ نخست بوده و اثبات این فرضیه که رافضه عنوان جریان فکری بوده که از غالیان و شیعیان تندرو شکل گرفته است. عنوانی که ابتکار مروانیان بوده و برای واپسزنی شیعیان بکار میرفت. این پیشامد با نقل روایتهایی از پیامبر خدا (ص) آغاز شد و شیعیان در واکنش به آن با بازخوانی معنای رفض احادیثی را از امامان (ع) نقل کردند.
The word Rafida is seen abundant into books' Muslims. The term Rafida has been used about Shiite numerous. That term has been used as a title for cursing Shiite into society. The usage of that term developed over time and became a special tag for the Imamiyya gradually. This article tried to use the describing - analyzing method and common Rijal, Hadith, and Historical ways for analyzing of the Rafida meaning into the accounts. The main subject of the article is to discover the term Rafida meaning into the traditions of the sources of the traditions in the first three centuries and to prove the idea what the Rafida was a title of a theological movement that it has made by Ghulat and extremist Shiites. It has invented by the Marwanid and was used to repel the Shiites. That event began by relating the traditions’ Prophet Mohammad (AS) and versus the Shiites responded it by remake the Rafd meaning and they related some traditions of the Imams (AS).
خلاصه ماشینی:
سند اين حديث از روي ضعف س وّ ار بن مصعب همداني (د ح ١٧٠ق ) که مورد قدح بيش تر اهل سنت بوده (ذهبي، ١٣٨٢ق ، ٢/ ٢٤٦) ضعيف دانسته شده است (ابن ابيعاصم ، ١٤١٣ق ، ٤٦١، حديث ٩٨٠).
١- تظاهر به دوستداري اهل بيت (ع )، در روايت ابن ابيعاصم دوستداري امام علي (ع ) بيان شده و در روايت عبدالله بن احمد بن حنبل (د ٢٩٠ق ) اين معنا تطور پيدا کرده و معناي مهرورزي اهل بيت (ع ) را فراگرفته است .
همچنين او از روي نقل روايت هايي در فضايل اهل بيت (ع ) و نکوهش شيخين به رافضه شناسانده شده است (ابن حبان ، بيتا، ١/ ٣٠٦).
در واقع ناروا شمردن خلافت شيخين و برگزيدگي امام علي (ع ) از سوي پيامبر خدا (ص ) يکي از باورهاي اساسي اماميه بوده که با عنوان رافضه شناخته ميشدند (اشعري، ١٤٢٦ق ، ١/ ٣٣).
گفتني است محمد بن خازم سعدي (د ١٩٤ق ) يکي از سرکرده هاي مرجئه که به جعل حديث شناخته ميشد (ذهبي، ١٤١٣ق ، ٩/ ٧٣-٧٨) از جمله افرادي بوده که اين گونه روايت ها را به درون دستگاه عباسيان برده است (خطيب بغدادي، ١٤١٧ق ، ٢/ ٣٠٠).
مطلب تازه اي که در منابع زيديه افزون بر روايت هاي اهل سنت بکار رفته شناسايي رافضه به عنوان جريان غالي بوده است .
همچنين در آن دست از اخبار مصداق رافضه به گونه اي ويژة اماميه بيان شده که در واقع نسبت به معناي عام شيعه که در روايت هاي اهل سنت بکار رفته بود دچار تطور شده است .