چکیده:
مقدمه و هدف پژوهش: دین و به طور خاص، اسلامیت یکی از سه عنصر اصلی فرهنگ ملی ایران است و اخلاق هم یکی از ارکان چهارگانه اسلام به شمار میرود که تقیّد یا عدم تقیّد ملی نسبت به اخلاق اسلامی، تاثیر قابل توجهی بر فرهنگ ملی ما دارد. تاکنون درباره اخلاق مطالعات گوناگونی به عمل آمده و نهجالبلاغه نیز به عنوان یکی از منابع مورد وثوق همۀ فرق اسلامی که زمینههای اخلاقی در آن موج میزند، بارها موردتوجه اندیشمندان اخلاقپژوه در حوزه اخلاق عملی بوده است؛ لکن از موضوعهای مغفول در این میان،«مبانی نظری اخلاق در نهجالبلاغه» و میزان تاثیر آن بر فرهنگ ملی کشور بوده است. لذا هدف اصلی تحقیق حاضر، تحلیل مبانی نظری اخلاق در نهجالبلاغه، به عنوان یک مولفۀ تاثیرگذار بر فرهنگ ملی است.
روش پژوهش: رویکرد کلی مطالعه، کیفی از نوع تحلیل مضمون و روش گردآوری اطلاعات، کتابخآنهای بوده است.
یافتهها: مبانی نظری اخلاق در نهجالبلاغه، بر اعتقاد به خداوند و حکیمانه بودن نظام تشریعی او، یقین به معاد و ثواب و عقاب اعمال، توجه به دنیا به عنوان وسیلهای برای ساختن آخرتی سعادتمند نه به عنوان غرض غایی و توجه به کرامت ذاتی انسان و دوری از هرچیزی که این کرامت ذاتی را مخدوش نماید، استوار است که توجه به این مبانی، در ساختن جامعهای عاری از رذایل اخلاقی و در نتیجه، ارتقای فرهنگ ملی تاثیرگذاراست.
نتیجهگیری: دو نتیجه کلی بر این تحقیق مترتب بوده است: نخست اینکه، مبانی بنیادین اخلاق نظری نهجالبلاغه که بر دیگر شاخههای اخلاقی سایه افکنده، چهار مبنای اساسیخدا، انسان، دنیا و آخرت است که امام علی (ع) با توجه دادن انسان به این مبانی با دو رویکرد ایجابی و سلبی، اخلاقیات عملی را تبیین میکند و نتیجة دوّم، آن است که پایبندی مردم به این مبانی، چهره فرهنگ ملی را اسلامیتر نموده و اسلامیت فرهنگی را به طور چشمگیری در جامعه نمایان و از پناه بردن به الگوهای اخلاقی فرهنگ غرب و فرهنگهای التقاطی میرهاند.
Introduction & Objective of the research: Nahj al-Balaghah is one of the trusted sources of all Islamic sects in which scientific and literary, mystical and philosophical, theological and doctrinal, cultural and moral fields, etc. are contained; Hence, from the time of its compilation until now, it has always been the focus of thinkers with various intellectual and doctrinal tastes and mixes. One of the neglected topics is the "theoretical foundations of ethics in Nahj al-Balaghah" which, despite the multiplicity of research in the field of practical ethics of Nahj al-Balaghah, this issue has received less attention. Therefore, the main purpose of the present study is to analyze the theoretical foundations of ethics in Nahj al-Balaghah as an influential component on national culture.Research Method: The general approach of the study was a qualitative type of content analysis and the method of data Findings: Theoretical foundations of ethics in Nahj al-Balaghah, on belief in God and the wisdom of His legislative system, certainty in resurrection, reward and punishment of deeds, attention to the world as a means to build a happy hereafter, not as a purpose The ultimate and attention to the inherent dignity of man and the avoidance of anything that impairs this inherent dignity, is based on the fact that attention to these principles is effective in building a society free of moral vices and, consequently, the promotion of national culture.