چکیده:
حملات تروریستی 11 سپتامبر بهانه لازم برای عملی کردن طرح خاورمیانه بزرگ که از مدتها پیش در استراتژیهای سیاست مداران آمریکا یی را ایجاد کرد . طرح خاورمیانه بزرگ بر پایه این فرض استوار است که انجام اصلاحات اقتصادی، ارتقاء حقوق بشر و استقرار دموکراسی در خاورمیانه، با افزایش مشارکت مردم منطقه در دست آوردهای توسعه اقتصادی و سرنوشت سیاسی کشورهایشان موجب کاهش نارضایتی و از بین بردن بنیادگرایی اسلامی و تروریسم بین المللی خواهد شد. با توجه به تحولات چهار سال اخیر در خاورمیانه نظریه پردازان غربی و آمریکایی، سمت و سوی تحولات اخیر خاورمیانه را تحقق طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا میدانند؛ حال پرسش این است که در واقع ماهیت این تحولات چیست و به کدام سمت گرایش دارد؟ پژوهش حاضر به روش تحلیلی- توصیفی سامان داده شده و یافتهها حاکی از آن است با توجه به برون زا بودن ماهیت طرح خاورمیانه بزرگ و در مقابل حضور پر رنگ جریانهای اسلامی همچون اخوان المسلمین در صدر تحولات اخیر خاورمیانه در کشورهای تونس، مصر، بحرین، یمن، ... وجود رهبران مذهبی در راس انقلابیون، نمادهای مذهبی و شعارهای اسلامی، مشخص میکندکه مهمترین مولفه این تحولات در حقیقت وقوع بیداری اسلامی است و طرح خاورمیانه بزرگ به اهداف از پیش تعین شده خود دست نیافته و به شکست انجامیده است.
خلاصه ماشینی:
طرح خاورميانه بزرگ بر پايه اين فرض استوار است که انجام اصلاحات اقتصادي، ارتقاء حقوق بشر و استقرار دموکراسي در خاورميانه، با افزايش مشارکت مردم منطقه در دست آوردهاي توسعه اقتصادي و سرنوشت سياسي کشورهايشان موجب کاهش نارضايتي و از بين بردن بنيادگرايي اسلامي و تروريسم بين المللي خواهد شد.
در این میان چند نکته اساسی وجود دارد، اول بیداری اسلامی و تلاش اسلام گرایان برای ورود به عرصه سیاسی و فعالیتهای اجتماعی، دوم ترس غرب و آمریکا برای شکست طرح خاورمیانه بزرگ با توجه به روند رو به رشد بیداری اسلامی در سطح منطقه که در تحلیلها نباید از آنها غافل بود.
براي رسیدن به این مهم طرح خاورمیانه بزرگ ابزاری کلیدی در دست سیاست مداران آمریکا بود؛ آمريکا به اين نتيجه رسيد که ميبايست از يکسو به برنامه خود چهره اي ايدئولوژيک و آرماني بدهد و از سوي ديگرشرايط ذهني جامعه جهاني را به گونه اي تغيير دهد تا بتواند در صورت لزوم عامل نظامي را که در آن از تفوق و برتري کامل برخوردار است با آزادي عمل و کارآيي بيشتري بکار گيرد.
توسط کولين پاول وزیر دفاع دولت جورج بوش را به سیاست مداران آمریکا داد؛ در توضیح این طرح باید گفت: طرح خاورميانه بزرگ بر پايه اين فرض استواراست که انجام اصلاحات اقتصادي، ارتقاء حقوق بشر و استقرار دموکراسي در خاورميانه، با افزايش مشارکت مردم منطقه در دست آوردهاي توسعه اقتصادي و سرنوشت سياسي کشورهايشان موجب کاهش نارضايتي و از بين بردن بستر رشد بنيادگرايي اسلامي و تروريسم بين المللي خواهد شد(11.