چکیده:
ادب حماسی در تربیت اخلاقی جامعه، نقش مهمی بر عهده دارد و شاهنامۀ حکیم فردوسی، بزرگترین حماسۀ ملی ایران و جهان، در پرورش فضایل اخلاقی ـ بهویژه در بین ایرانیان ـ همواره نقشآفرین بوده است. یکی از این فضایل، خرد و خردورزی است. نمودهای فضیلت خردورزی در شاهنامه، ذیل دو عنوان تقسیم شده است: خرد فطری و غریزی؛ خرد اکتسابی. برای شرح و تبیین این دو خرد، از چارچوبی فلسفی و تئوریک استفاده شد که نظریۀ فضیلت اخلاقی ارسطو یا سهگانۀ دانش و عاطفه و اراده است؛ برای هرکدام از مواردِ سهگانه نیز شاهد و مثال از شاهنامه نقل شده است. نگارنده در این پژوهش بهشیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و روش کتابخانهای به واکاوی فضیلت خرد و فرزانگی در شاهنامه براساس نظریۀ فضیلت ارسطو میپردازد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که مفهوم خرد و خردورزی در هر دو حیطۀ بیانشده در شاهنامه به کار رفته است؛ بدین معنا که فردوسی در تعالیم اخلاقی و تعلیمی خود با آگاهی دادن، ایجاد انگیزه و نمود خرد و خردورزی، زمینه را در عمل برای ترویج و پرورش خردورزی، بهمثابۀ کنشی اخلاقی، فراهم کرده است و کار او در این باره مبنایی فلسفی و تربیتی دارد.
خلاصه ماشینی:
واکاوي فضيلت خرد و فرزانگي در شاهنامه براساس نظريۀ اخلاق فضيلت ارسطو زينت جهاني - دکتر کيميا تاج نيا- دکتر اسماعيل اسلامي چکيده ادب حماسي در تربيت اخلاقي جامعه ، نقش مهمي بر عهـده دارد و شـاهنامۀ حکـيم فردوسي، بزرگ ترين حماسۀ ملي ايران و جهان ، در پرورش فضايل اخلاقي ـ به ويـژه در بين ايرانيان ـ همواره نقش آفرين بوده است .
فردوسي در ضمن بيان حکايات گذشته که برخـي بـه نظـر تـاريخي و برخـي ديگـر حماسي و اساطيري مي نمايد، مطالب بسياري را به صورت پند و انـدرز بـه مـا يـادآوري ميکند و گاهي در نتيجه گيريها و يا از روي پيش فرض هايي کـه مـيتـوان از سـخنانش برداشت کرد، ميتوان به نکات تربيتي و اخلاقي بسياري پيبرد؛ بنابراين به سـبب اهميـت موضوع در اين پژوهش تلاش شده است فضيلت خرد و فرزانگـي در شـاهنامه براسـاس نظريۀ فضيلت ارسطو براساس الگوي خاص ، استخراج و بررسي شود و به اين پرسش هـا پاسخ داده شود: موارد اخلاقي در شاهنامه براساس نظريـۀ اخـلاق فضـيلت ارسـطو و در چارچوب سه گانۀ دانش ، عاطفه و اراده کدام اند؟ نظام اخلاقي شاهنامه چـه دلالـت هـايي براي تربيت اخلاقي دارد؟ ١ـ١ روش پژوهش در اين پژوهش از روش توصيفي ـ تحليلي استفاده شـد و گـردآوري اطلاعـات ازطريـق منابع کتابخانه اي صورت گرفت .
ـــ شــاهرخ مســکوب (١٣٧٤) در کتــاب تــن پهلــوان و روان خردمنــد، بــه صــورت مجموعه مقالات ، به موضوعاتي از شاهنامۀ فردوسي ميپردازد؛ ازجمله بـه بحـث اخـلاق پهلواني و اخلاق رسمي را در شاهنامه مطرح مي کند کـه بخشـي از اخـلاق ذکرشـده در ديگر متون تاريخي نيز ذکر شده است ؛ مانند شيوة برخـورد بـا زيردسـتان و نيـز اخـلاق پهلواني که رستم به عنوان الگوي آن ، ترکيبي از توانمندي و تعقل است .