چکیده:
شهر سبزوار با قدمتی کهن هرساله برگزاری آیینهایی را به خود میبیند. ویژگی اصلی این آئین مردمی بودن و هیجانی
بودن آن است که از احساس ناخودآگاه مردم نشات میگیرد. در این پژوهش به دو آئین اسب چوبی و نخل گردانی در
شهر سبزوار پرداخته شده که آئین اسب چوبی در زمان قبل از اسلام بهعنوان آئین طلب باران و در زمان حکومت مغول
برای آموزش نظامی کاربرد داشته است. آیین دیگر سبزوار آیین نخل گردانی است. در این مراسم نخل از جایگاه خود
حمل میشود و در حین مراسم علمگردانی و سینهزنی نیز انجام میگیرد. این پژوهش بهصورت توصیفی-تحلیلی به
بررسی جنبههای نمایشی این دو آیین از منظر پال وودراف میپردازد. وودراف باور دارد که ادبیات نمایشی و تئاتر برای
بسیاری از اهداف والای انسان یک ضرورت است. وی تثاتر را هنری میداند که با آن» انسانها کردار انسان را در زمان و
مکانی معین تماشایی میکنند یا تماشایی مییابند. پس بر اساس نظریات وودراف میتوان این دو آیین را تثاتر دانست. در
این دو آیین مردم به طلب نیازهای خود به برگزاری مراسم میپردازند.
خلاصه ماشینی:
ايرانيان همواره نمايش هاي مذهبي و آييني را جزئي از سنت و فرهنگ خود مي دانند اين مراسم و هنرهاي نمايشي از ايران باستان در اين سرزمين شکل گرفت و با ورود دين اسلام به اين سرزمين هنرنمايش ، جايگاه خود را از دست نداد و علاوه بر آن يکي از ارزشمندترين آيين هاي ملي و مذهبي ايران يعني تعزيه و شبيه خواني در اين مقطع شکل گرفت که هم الهام بخش زندگي و از سوي ديگر راهنماي رستگاري بشريت اند و به زبان تمثيلي ترکيبي از دين و آيين و اخلاق و سرگرمي مي باشند.
در تئاتر هاي تاريخي، داستاني و مستند مي توان از اينگونه تئاتر استفاده نمود که به نظر من ميتوان آيين اسب چوبي را از بعضي لحاظ نوعي تئاتر تقليدي دانست چون بازيگران همان شخصيت هايي نيستند که نقش شان را بازي مي کنند و کردارشان براي تماشاگران يا بازيگران پيامدهاي واقعي ندارد و عناصر وانمود سازي در تمام کردار اين انسانها وجود دارد.
بر اساس آيين اسب چوبي و نخل گرداني، به تماشاي کردار انسان هايي مينشينيم که خواسته و يا برخي اوقات بر طبق مدلسازي به اجراي مراسم مي پردازند و در يک زمان معين به طور مثال خشکسالي و براي طلب باران اين آيين ها را اجرا مي کنند.
در زمان برپايي هر آيين انسان هاي گرداگرد صحنه قرار دارند که تماشاگران اين واقعه اند که از لحاظ عقيده نيز با هم هم رأيند که اگر اينگونه نباشد در آن مراسم شرکت نمي کنند.