چکیده:
بحث حقوق مردم نسبت به هم که مباحث مهم حقوق شهروندی است به طور جدی و مفصل در منابع دینی ما و به تبع آن در آثار متفکران بزرگ اسلامی از جمله سعدی آمده است . اهداف کلی این تحقیق عبارت است از مشخص کردن مفاهیم حقوق مردم نسبت به هم که در منابع اسلامی آمده است و همچنین کاربرد این مفاهیم در آثار سعدی و میزان طرح آن ها و شناسایی عوامل موثر در بیان این مفاهیم . به منظور دستیابی به اهداف تحقیق از روش تحقیق نظری، براساس پژوهش کتاب خانه ای و توصیف و تحلیل و مقایسه استفاده شده است . آمار مفاهیم حقوق متقابل مردم نسبت به هم ، که در آثار سعدی آمده است ، نشان میدهد؛ حق دوست و همنشین با ٥٤، نیکوکاری و پرهیز از ستم با ٢٩، حق حیات با ٢٤، دوری از عیب جویی با ٢١، نهی از آزار مومنان با ١٩، نهی غیبت با ١٧، حق برادری با ٨ و حق آموزگار و شاگرد با ٧ مورد بیشترین نمود را دارند. بیشتر سخنان سعدی درخصوص حقوق مردم نسبت به هم ، تلمیح به آیات و روایات اسلامی دارد که بین آن ها و اعتقادات سعدی رابطۀ معناداری وجود دارد. همچنین بسیاری از سخنان او که در حکایت ها و قصه ها بیان شده ، حاصل تجربیات وی از سفرهای طولانی و ارتباط با ملل مختلف است که از عوامل موثردر بیان این مفاهیم میباشد
خلاصه ماشینی:
آمار مفاهيم حقوق متقابل مردم نسبت به هم ، که در آثار سعدي آمده است ، نشان ميدهد؛ حق دوست و همنشين با ٥٤، نيکوکاري و پرهيز از ستم با ٢٩، حق حيات با ٢٤، دوري از عيب جويي با ٢١، نهي از آزار مؤمنان با ١٩، نهي غيبت با ١٧، حق برادري با ٨ و حق آموزگار و شاگرد با ٧ مورد بيشترين نمود را دارند.
سعدي نيز موارد متعددي از حقوق مردم به ويژه مؤمنان بر يکديگر را در آثار خود آورده و برحسب وظيفۀ ذاتي خود که عالم دين و واعظ بوده ، امر و نهيهاي جالبي را با بيان زيبا و شيواي خود ارائه کرده که در ادامه به آنها ميپردازيم : ١-١- حق حيات (امنيت جاني) مهمترين حق انسان ، حق حيات است و ساير حقوق از اين حق نشأت ميگيرد.
سعدي در ديوان قصايد و غزلياتش نيز انديشه هاي انسان دوستانۀ خود را به نمايش گذاشته و همگان را به نوعدوستي و توجه به يکديگر و رعايت حقوق هم دعوت کرده است : زنهار پند من پدرانه است گوش گير بيگانگي مـورز کـه در دين برادري (خرمشاهي، ١٣٨٦: ٦٩٥).
امام صادق (ع ) نيز فرمود: «با يکديگر پيوند و ارتباط داشته باشيد، به هم نيکي کنيد و نسبت به هم مهربان باشيد و همچنان که خداي عزوجل به شما دستور داده ، برادراني نيکوکار باشيد» (همان : ٤٧٧) سعدي انديشۀ مهرباني و کمک به ديگران را در جاي جاي سخنان خود بيان ميکند.