چکیده:
بحث حقوق مردم نسبت به هم که مباحث مهم حقوق شهروندی است به طور جدّی و مفصّل در منابع دینی ما و به تبع آن در آثار متفکّران بزرگ اسلامی از جمله سعدی آمده است. اهداف کلّی این تحقیق عبارت است از مشخص کردن مفاهیم حقوق مردم نسبت به هم که در منابع اسلامی آمده است و همچنین کاربرد این مفاهیم در آثار سعدی و میزان طرح آنها و شناسایی عوامل موثر در بیان این مفاهیم.به منظور دستیابی به اهداف تحقیق از روش تحقیق نظری، براساس پژوهش کتابخانهای و توصیف و تحلیل و مقایسه استفاده شده است.آمار مفاهیم حقوق متقابل مردم نسبت بههم، که در آثار سعدی آمده است، نشان میدهد؛ حقّ دوست و همنشین با 54، نیکوکاری و پرهیز از ستم با 29، حقّ حیات با 24، دوری از عیبجویی با 21، نهی از آزار مومنان با 19، نهی غیبت با 17، حقّ برادری با 8 و حقّ آموزگار و شاگرد با 7 مورد بیشترین نمود را دارند.بیشتر سخنان سعدی درخصوص حقوق مردم نسبت به هم، تلمیح به آیات و روایات اسلامی دارد که بین آنها و اعتقادات سعدی رابطة معناداری وجود دارد. همچنین بسیاری از سخنان او که در حکایتها و قصّهها بیان شده، حاصل تجربیات وی از سفرهای طولانی و ارتباط با ملل مختلف است که از عوامل موثردر بیان این مفاهیم میباشد.
خلاصه ماشینی:
آمار مفاهیم حقوق متقابل مردم نسبت بههم، که در آثار سعدی آمده است، نشان میدهد؛ حقِّ دوست و همنشین با 54، نیکوکاری و پرهیز از ستم با 29، حقِّ حیات با 24، دوری از عیبجویی با 21، نهی از آزار مؤمنان با 19، نهی غیبت با 17، حقِّ برادری با 8 و حقِّ آموزگار و شاگرد با 7 مورد بیشترین نمود را دارند.
سعدی نیز موارد متعددی از حقوق مردم به ویژه مؤمنان بر یکدیگر را در آثار خود آورده و برحسب وظیفة ذاتی خود که عالم دین و واعظ بوده، امر و نهیهای جالبی را با بیان زیبا و شیوای خود ارائه کرده که در ادامه به آنها میپردازیم: 1-1- حق حیات (امنیّت جانی) مهمترین حقّ انسان، حق حیات است و سایر حقوق از این حق نشأت میگیرد.
امام صادق (ع) نیز فرمود: «با یکدیگر پیوند و ارتباط داشته باشید، به هم نیکی کنید و نسبت به هم مهربان باشید و همچنان که خدای عزّوجل به شما دستور داده، برادرانی نیکوکار باشید» (همان : 477) سعدی اندیشة مهربانی و کمک به دیگران را در جای جای سخنان خود بیان میکند.
اودر حکایت چهارم از بابِ دوم کتاب گلستان، ضمن بیان حکایتی از دزدی، که از خانة درویشی دزدی نمود، میگوید درویش برای اینکه او دست خالی نرود گلیمی را در مسیر او قرار میدهد و سعدی این عمل را ستایش میکند و در ادامه از عیب جویی و پشت سرِ دیگران سخن گفتن انتقاد میکند.
در ادامه سعدی از این قهر خود ابراز پشیمانی میکند و میگوید: پای در زنجیر پیش دوستان0 به که با بیگانگان در بوستان (همان).