چکیده:
شهرنشینی پدیدۀ پیچیده و پویایی است که شامل تغییرات بزرگمقیاس در کاربری اراضی در سطح محلی است. منطقۀ 22 بزرگترین منطقۀ شهر تهران است و در سالهای اخیر شاهد افزایش ساختوساز در این منطقه هستیم. هدف از انجام این پژوهش، بررسی و تحلیل رشد پراکندۀ شهری در منطقۀ 22 تهران بود. بدین منظور، شاخصهای کمی مورداستفاده در این پژوهش شامل آنتروپی نسبی، شاخص موران، ضریب جینی، مدل و شاخص نسبت رشد عمودی به افقی بودند. روش تحقیق کنونی تحلیلی-تطبیقی و از نظر نوع، کاربردی–توسعهای بود. مقدار آنتروپی جمعیت در سال 1397، 96/0 بوده و نسبت به سال 1390 افزایش یافته و به یک نزدیکتر شده است؛ بنابراین مقایسۀ آنتروپی سال 1397 نسبت به سال 1390 نشاندهندۀ پراکندگی بیشتر جمعیت در سال 1397 بود. ضریب موران منطقۀ موردمطالعه در دو مقطع زمانی 1390 و 1397 نشانگر الگوی تجمع خوشهای است. با توجه به مجموع ضرایب محاسبهشده میتوان گفت منطقۀ 22 شهر تهران دارای الگوی پراکنده است و الگوی پراکندگی آن تکقطبی کامل نیست. میزان تراکم در ناحیۀ یک بیشتر از سایر نواحی و در سایر نواحی (2، 3 و 4) الگوی پراکندگی غالبتر است. مطابق نتایج مدل هلدرن، در منطقۀ موردمطالعه بهجز ناحیۀ 4، رشد شهری بیشتر در ارتباط با رشد جمعیت بوده است. نتایج شاخص VHG، نشاندهندۀ غالببودن رشد عمودی در منطقۀ موردمطالعه است. بهمنظور کنترل مؤثر پراکندگی شهری، باید برنامۀ یکپارچه برای استفاده از اراضی شهری تدوین و استراتژیهای توسعۀ فشرده تدوین شود.
The aim of this study was to investigate the unbalanced urban growth using quantitative models. The quantitative indicators used in this study included relative entropy, Morans index, Gini coefficient, Holdern model and Vertical-to-Horizontal Growth (VHG) index. The current research method was comparative analytical and applied-developmental. In this study, scattered urban using various quantitative criteria such as Shannon entropy, Gini coefficient, Moran index, Holdern model and VHG index were examined. The entropy of the population in 2018 was 0.96 and compared to 2011 has increased and is closer to one. Therefore, the entropy of 2018 compared to 2011 showed a greater dispersion of the population in 2018. The Moran coefficient in the two time periods of 2012 and 2019 indicates the cluster aggregation pattern. Considering the total calculated coefficients, it can be said that District 22 of Tehran has a scattered pattern and its scattering pattern is not a complete unipolarity. The density in region 1 is higher than in other regions, and in other regions (2, 3, and 4) the scattering pattern is more prevalent. According to the results of the Holdern model, in the study area, urban growth was more related to population growth except for District 4. The results of VHG index showed the dominance of vertical growth in the study area. In order to effectively control urban sprawl, an integrated plan for urban land use and intensive development strategies should be developed.
خلاصه ماشینی:
تحليل روند و الگوي فضايي پراکنده رويي منطقۀ ٢٢ شهر تهران علي گودرزي- دکتري جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد چالوس ، چالوس ، ايران آمنه حق زاد*- استاديار گروه جغرافيا، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد چالوس ، چالوس ، ايران مهرداد رمضانيپور- استاديار گروه جغرافيا، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد چالوس ، چالوس ، ايران کيا بزرگمهر- استاديار گروه جغرافيا، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد چالوس ، چالوس ، ايران پذيرش مقاله : ١٣٩٩/١٢/٠١ تأييد مقاله : ١٤٠٠/٠٤/٢١ چکيده شهرنشيني پديدٔە پيچيده و پويايي است که شامل تغييرات بزرگ مقياس در کاربري اراضي در سطح محلي است .
درحالي که تلاش هاي فراواني براي توصيف درگيريهاي مرتبط با مالکيت اراضي انجام شده است و محققان آن را از جنبه هاي مختلف بررسي کرده اند، هنوز شکاف عميقي براي درک مناقشات مرتبط با مالکيت اراضي به ويژه در مناطق حاشيۀ شهر وجود دارد (٢١٨ :٢٠١٩ ,Dadashpoor and Somayeh)؛ بنابراين با توجه به قدرت اقتصادي ، تأمين مواد غذايي، حفاظت از زمين و توسعۀ منطقه اي، پايداري استفاده از زمين يکي از مسائل کليدي در فرايند صنعتيشدن و شهرنشيني است (٥٢٣ :٢٠١٧ ,Mertz and Merens).
گسترش سريع و پراکندٔە شهري به ورود اصطلاحات و ديدگاه هاي جديدي به فرهنگ شهرسازي منجر شده است که از جملۀ آن ها مي توان به پراکنده رويي شهري ، شهر پراکنده ، توسعۀ پايدار، شهرنشيني جديد، شهرهاي فشرده ، متراکم سازي شهري و اخيرا نيز رشد هوشمند اشاره کرد (١٨١ :٢٠١٤ ,Deep and Saklani).
Trends of Urban Sprawl and Sustainable Spatial Development Planning (Case Study: Region 2 in Tehran City).