چکیده:
کشورمان هم اکنون در حال تجربه کردن معضلات زیست محیطی عمده و عدیده ای است. از بین رفتن سالانه ۳/۱ درصد از جنگل های کشور، خشک شدن ۶۷ درصد مساحت تالاب های کشور و افت شاخص کیفیت هوا در کنار مسایل اقتصادی اجتماعی پیرامون مدیریت منابع آبی از جمله مهم ترین آثار و پیامدهای بحران های زیست محیطی کنونی کشور به شمار می روند. ارزیابی شاخص بین المللی عملکرد زیست محیطی نشان می دهد، ضعیف ترین عملکرد کشورمان به زیرشاخص «مدیریت منابع آبی» تعلق دارد. علاوه بر این، عملکرد کشورمان در «شیلات»، «مدیریت فضولات» و «کشاورزی کارآمد» نیز در دسته عملکردهای ضعیف قرار می گیرد. به منظور مواجهه هوشمندانه با مخاطرات و آسیب های زیست محیطی در حال افزایش کشورمان، اتخاذ راهکارهایی مانند: ۱) اصلاح تدریجی نظام قیمت گذاری آب به ویژه در بخش کشاورزی، ۲) اصلاح و تغییر الگوی کشت بهینه ملی منطقه ای و تراز کردن تولید با اقلیم خشک، ۳) توجه کافی به مکان یابی و احداث صنایع با توجه به میزان آب بری و ۴) بهبود شبکه و تجهیزات آبرسانی به منظور کاهش تلفات آبرسانی توصیه می شود.
خلاصه ماشینی:
بهمنظور مواجهه هوشمندانه با مخاطرات و آسیبهای زیستمحیطی در حال افزایش کشورمان، اتخاذ راهکارهایی مانند: 1) اصلاح تدریجی نظام قیمتگذاری آب بهویژه در بخش کشاورزی، 2) اصلاح و تغییر الگوی کشت بهینه ملی ـ منطقهای و تراز کردن تولید با اقلیم خشک، 3) توجه کافی به مکانیابی و احداث صنایع باتوجه به میزان آببری و 4) بهبود شبکه و تجهیزات آبرسانی بهمنظور کاهش تلفات آبرسانی توصیه میشود.
در آخرین گزارش این شاخص در سال 2020، با تعریف دو دامنه، 11 زیرشاخص و 32 نماگر، سلامت زیستمحیطی و سرزندگی زیستبوم در 180 کشور دنیا ازجمله ایران اندازهگیری و رتبهبندی شده است.
شاهد این مدعا آن است که کشورمان با نمره نازل 8/3 در شاخص مدیریت منابع آبی، جایگاه 85 را در بین 180 کشور مورد بررسی به خود اختصاص داده است که نشان میدهد، بسیاری از کشورهای دیگر نیز در این زمینه دچار چالش هستند.
جدول 1: نمره و رتبه ایران در زیرشاخصهای عملکرد زیستمحیطی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مطابق اطلاعات جدول (2)، کشورمان در بین 16 کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که به اختصار منطقه منا 1 نامیده میشود، رتبه ششم را در شاخص کلی عملکرد زیستمحیطی به خود اختصاص داده است.
به همین دلیل در نمودار (2) عملکرد ایران و کشور منتخب منطقه یعنی امارات در زیرشاخصهای عملکرد زیستمحیطی مورد مقایسه قرار گرفته است.
ملاحظات امنیت اقتصادی بررسی زیرشاخصهای عملکرد زیستمحیطی در کشورمان نشان میدهد که مدیریت منابع آبی ازجمله چالشهای اصلی کشور بهشمار میرود.
مدیریت منابع آبی و کشاورزی کارامد ازجمله مهمترین زیر شاخصهای مورد تأکید در این بررسی بوده است که کشورمان عملکرد ضعیفی در آنها ثبت کرده است.