چکیده:
بانوگشسب، پهلوان بانویی نامدار است که به دلیل شخصیت خاصش همواره مورد توجه بوده است. سوالی که مطرح است درباره منشا و خاستگاه چنین شخصیت و چنین پهلوان بانویی است. برای پهلوان بانو، منشا اساطیری، تاریخی وجامعهشناختی قایل شده اند و یا آن را در ارتباط با ایزدبانوان دانسته اند. گروهی نیز آن را برخاسته از فرهنگ مادرسالار یا مردسالار معرفی می کنند. در این نوشتار به دنبال یافتن خاستگاه او، این پرسش را مطرح می کنیم که آیا بانوگشسب، پهلوان بانویی سکایی است؟ برای این منظور به سکایی بودن خاندان رستم اشاره می کنیم. سپس ویژگی های قوم سکا و سرمت و زنان سکایی را گرد می آوریم؛ چراکه بانوگشسب، دختر رستم است و اگر رستم سکایی باشد، دختر او نیز پهلوان بانویی سکایی است. شخصیت بانوگشسب را در متون مختلف بررسی می کنیم و در آخر ویژگیهای او را با زنان سکایی می سنجیم. سرانجام نتیجه چنین حاصل می شود که بسیاری از ویژگی های بانوگشسب و زنان سکایی مشترکند و بانوگشسب، پهلوان بانویی سکایی است.
Banu Gosasb is a famous heroine who has always been considered because of her special personality.The question that arises is about the origin of such a character and such a heroine.This heroine always has been related to goddesses, while mythological, historical, and sociological origins have been supposed for her, and also, some researchers introduce her emanating either from matriarchal culture or patriarchal culture. In this essay, following the traces of her origin, we raise this question “Is Banu Gosasb a Scythian heroine”?For this purpose, we refer to the Scythia of the Rostam family. Afterwards, we gather the features of Scythians, Sarmatians, and Scythians females;Because Banu Gosasb is Rostam's daughter and if Rostam is from Scythian family, his daughter is also a Scythian lady.We examine the character of Banu Gosasbin various texts and finally compare her characteristics with Scythian women. The result of this study shows that many characteristics of Banu Gosasb and Scythian women are common and Banu Gosasb is a Scythian heroine.
خلاصه ماشینی:
دربارٔە زمان سرايش اين منظومه اختلافنظر هست ، اما بـه طور کلي مي توان آن را متعلق به قرن پنجم و ششم دانست (مول، ١٣٧٠: ٤٥؛ صـفا، ١٣٧١: ٣٦٤؛ کراچي ، ١٣٨٢: ١٤-١٧؛ آيدنلو، ١٣٨٤: ٣٨).
خالقي مطلق (١٣٥٦) در توضيح اين بيت به رسم تدفين سکاها اشاره مـي کنـد و نتيجـه مي گيرد که رستم در دخمة پسر براي تبـرک فقـط بـه گذاشـتن سـم اسـب کـه شـي ء مقدسي بوده که همراه مرده مـي کـردهانـد، بسـنده کـرده.
اما مأخذ روايـات آزادسـرو چـه بوده؟ خالقي مطلق معتقد است : «اگرچه ممکـن اسـت مأخـذ آزادسـرو، کتـابي بـه زبـان پهلوي بوده [باشد]، ولي من هيچ دور نمي دانم که به همان دليل سکوت اخبار پهلـوي و عربي و فارسي راجع به بسياري از روايات رستم ، آزادسرو روايات خود را از زبـان سـکايي يا سغدي، که در واقع زبان اصلي روايات مربوط به رستم اند، گرفتـه بـوده باشـد» (خـالقي مطلق ، ١٣٦١: ١٧٦).
Thallestris داستانهاي سکايي موجود، مي توان ويژگي هاي کلي زنان سکايي را اينگونه دسته بنـدي کرد: - رفتن به شکار - مهارت در اسب سواري - رفتن به جنگ - مهارت در استفاده از جنگ افزارها - پوشيدن لباس مردان - مشروط بودن ازدواج به کشتن فردي در جنگ - فراخواندن خواستگاران و برگزاري آزمون ازدواج - ترک جنگاوري پس از ازدواج در بانوگشسب نامه و ديگر متون حماسي و روايات عاميانـه ، تمـام ايـن مـوارد دربـارٔە بانوگشسب صدق مي کند.
بنابراين مي تـوان بانوگشسب را پهلوانبانويي سکايي دانست ؛ زيرا علاوه بر اينکه دختر رستم و از خانـداني سکايي است ، ويژگي هاي زنان سکايي نيز در او ديده مي شود.