چکیده:
کثرتگرایی دینی نظریهای متاخر است برای تفسیر و تبیین کثرت و تنوع ادیان گوناگونی که در طول تاریخ بشریت به ظهور رسیده است. کثرتگرایان بر این باورند که حقانیت و به تبع آن، نجات و رستگاری، منحصر در یک دین نیست؛ بلکه همه ادیان در عرض هم، دارای حقانیت و موجب نجات پیروانشان هستند. یکی از منابعی که آنها برای اثبات مدعای خود به آن استناد کردهاند، قرآن است. آیاتی که حقیقت دین را تسلیم در برابر خداوند میداند، ایمان و عمل صالح را موجب رستگاری معرفی کرده، به وجود شرایع مختلف برای امتهای مختلف اشاره کرده و برخی دیگر از آیات، مورد استناد قرار گرفته است. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی باتوجه به قواعد کلی تفسیر، مانند توجه به پیوستگی و ارتباط معنایی آیات قرآن با یکدیگر، توجه به شاننزول آیات، توجه به روایات معتبر در تفسیر و عدممخالفت تفسیر با مطالب عقلی قطعی و همچنین دقت در مفاد آیات مورد اشاره، ضعف استناد کثرتگرایان و عدمدلالت این آیات بر مدعای آنها تبیین گردیده است.
Religious pluralism is a theory that seeks to interpret and explain the
plurality and diversity of different religions. Pluralists believe that
legitimacy, and consequently salvation, is not limited to one religion,
rather, all religions may have legitimacy and save their followers. One of
the sources they have cited to prove their claim is the some verses of the
Holy Qur'an. They are verses that consider the truth of religion as
submission to God, introduce the faith and righteous deeds as the cause of
salvation, point to the existence of different laws for different nations,
and seem to have somehow accepted their existence or legitimacy.
In this study, with a descriptive-analytical method and according to the
general rules of interpretation of texts, the weakness of the citation of
pluralists and the lack of implication of these verses on their claim have
been explained. These rules include paying attention to the continuity and
semantic connection of the verses of the Holy Quran with each other,
paying attention to their status, paying attention to the authentic
narrations in the commentary, and not objecting to the interpretation of
the text with definite rational principles.
خلاصه ماشینی:
دراینرابطه باید تبیین شود که منظور کثرتگرایان دینی از حقانیت و نجاتگری همۀ ادیان چیست؟ بنابراین در دو بخش حقانیت و نجات مدعای آنها را بررسی میکنیم: حقانیت کثرت حقایق در ادیان، میتواند در چند فرض مطرح شود: الف) وجود حقایق گوناگون و غیرمتعارض در عرض هم؛ ب) حقایق گوناگون و غیرمتعارض در طول یکدیگر که برخی عمیقتر از دیگری اند؛ ج) حق بودن گزارههای متناقض (ر.
آیات مورد استناد کثرتگرایی دینی الف) ایمان و عمل صالح، عامل رستگاری خداوند در آیۀ 62 سورۀ بقره میفرماید: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُون» «البته آنان که ایمان آوردند (مسلمانان) و آنان که یهودیاند و نصارا و صابئان (پیروان حضرت یحیی)، هرکدام که به خدا و روز واپسین ایمان واقعی آورد و کرداری شایسته کند، پاداششان نزد پروردگارشان محفوظ است و نه بیمی برآنان است و نه اندوهی خواهند داشت»[2] نحوۀ استناد برخی از قائلان کثرتگرایی دینی باتوجه به آیۀ 62 سورۀ بقره، گفتهاند: قرآن عقیدۀ انحصاری بودن رستگاری به پیروان یک آیین خاص را مورد نقد قرار میدهد و بر امکان رستگاری پیروان ادیان مختلف تأکید میکند.
ک: بقره: 135) و از دیگر سو، در عمل به فرمانها و تعالیم الهی بیاعتنا بودند (سبحانیتبریزی، 1381، ص45و46)؛ ازاینرو خدای متعال در آیۀ 62 سورۀ بقره هشدار میدهد که صرف این انتسابهای ظاهری به دینی خاص و همراهداشتن نام آن، موجب هدایت و رستگاری نیست؛ بلکه اساس دینداری، ایمان به خدا و معاد و انجام اعمال صالح است؛ البته ایمان به خداوند هم صرف بیان زبانی نیست و لوازمی دارد.