چکیده:
اجتماع طولی عوامل به دو حالت اجتماع «سبب و مباشر» و «اجتماع اسباب» قابل تصور است. حقوقدانان اسلامی، برای شناخت عامل ضامن در صورتی که آن عامل «سبب» باشد، به نظریههای مختلفی از جمله دون ظریه مشهور «سبب اقوی از مباشر» و «سبب مقدم در تاثیر» استناد کردهاند. به دلیل عدم تبیین معیار روشن برای استناد به این دو نظریه در جایگاه مشخص و واقعی هر یک، شاهد نوعی تداخل در کاربرد این دون ظریه هستیم تا جایی که دادرسان در پروندههایی که از لحاظ مبانی مشترک اند، با تمسک به این دو نظریه، گاهی حکم به ضمان «سبب اقوی از مباشر» و گاهی «سبب مقدم در تاثیر» می دهند. مقاله حاضر در پی بررسی مبانی و دلایل استنادی هر یک از این دو نظریه، جایگاه واقعی این دو را تبیین و در نهایت به این نتیجه می رسد که رابطه آنها به صورت «عموم و خصوص مطلق» بوده و «سبب مقدم در تاثیر»، همان «سبب اقوی» است. از این رو، میتوان گفت که در دونظریه مذکور ملاک و معیار ضمان، اقوائیت است که با وجود نظریه «عامل اقوی» ضرورتی به استناد «سبب مقدم درتاثیر» نیست.
Longitudinal plurality of the two states' plurality "cause and steward" and "plurality of causes "is conceivable. To consider a Sponsor Factor, if it is the Factor of "causes", Islamic jurists have referred to both the well-known theory of "the cause of front-impact" and "the stronger cause from steward". Due to the lack of clear criteria for referring to these two theories to explain the actual specific position of each, there is a kind of interference in the use of these two theories. Hence, whenever there are common principles, by resorting to these two theories, sometimes we can have verdict to guarantee "the cause of front-impact" and "the stronger cause from steward". This article seeks to examine the basis and reasons for retaining each of these two theories, explain the actual position of the two theories. It is concluded that the relationship between these two theories is defined as " public and private of absolute", "the cause of front-impact" and "the stronger cause from steward" . Hence, we can say that in theory the criterion of liability is “being strong” - meaning that in the presence of the theory of "the stronger factor", "the cause of front-impact" is not necessarily invoked.
خلاصه ماشینی:
نظريۀ «سبب مقدم در تأثير»، در جايي است کـه حـداقل دو سـبب بـه صـورت طـولي اجتماع کرده باشند (اجتماع اسباب ) که آثار تمسک به اين نظريه ، موجب ضمان ، سبب مقدم در تأثير خواهد بود.
محمدبن حسن ، حر عاملي، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه ، (قم : مؤسسۀ آل البيت لإحيـاء التـراث ، چ ٢، ١٣٧٢)، ص ١؛ ميرفتاح ، مراغي، العناوين ، ج ١، (قم : نشر اسلامي، ١٣٨٠)، ص ٤٣٥؛ فاضل هندي، کشف اللثام ، ج ٢، (قم : نشـر کتابخانـۀ آيـت الله مرعشي نجفي، ١٤٠٦ ق )، ص ١٥٣؛ جمال الدين ، علامه حلي، تحرير الاحکام ، ج ٥، (قم : مؤسسۀ امـام صـادق (ع )، ١٤٢٢ ق )، ص ٣٥٣؛ زين الدين بن عليبن احمد عاملي، شهيد ثاني، مسالک الأفهام ، ج ١٥، (قم : مؤسسۀ المعارف الاسـلاميه ، چ ١، ١٤١٦ ق )، ص .
گذشته از اينکه در بحث اجتماع اسباب ، برخي عدالت را در اين ديده اند که همـۀ اسـباب مسئول شناخته شوند يا عده اي مقتضاي عدالت را مسئوليت اسباب به نسبت دخالت و تـأثير آنها دانسته اند٥، ليکن با توجه به تفاوت ظاهري هريک از دو نظريۀ يادشده ، پرسش اساسـي اينست که آيا ماهيت ضمان سبب در هر دو نظريه يکسان است ؟ ملاک ضمان سبب مقـدم در تأثير در حالت اجتماع اسباب طولي چيست ؟ آيا سبب مقدم در تأثير همان سبب اقـوي در نظريۀ «سبب اقوي از مباشر» است ؟ مهم تر اينکه در حالـت اجتمـاع طـولي، آيـا مـيتـوان ٤.