چکیده:
موقعیتهای ژئوپلیتیک، رویکردهای کنشی ویژهای برای رویارویی با اختلافات و یا فرایندهای اختلاف آفرین داشته است. این رویکردها را میتوان به دودستهی رویکردهای سنتی و رویکردهای نوین دستهبندی کرد. در رویکردهای سنتی، تصرف سرزمین، نظامیگری، بازدارندگی، استفاده ابزاری از اقوام و مذاهب و در رویکردهای نوین صلحآفرینی، پایداری اکولوژی، رویکرد انتقادی و ژئوپلیتیک مقاومت در دستور کار قرار دارد که در فرایند حلوفصل اختلافات و منازعات از توان بالایی برای صلحآفرینی و آشتی همگانی برخوردارند. درواقع رویکردهای صلحآفرینی بر منافع و نیازهای مشترک که زمینهساز همکاری و همگرایی است، تمرکز دارند. باگذشت شش سال از منازعهی طولانی و پیچیدهی سوریه، رویکردهای سنتی ژئوپلیتیک در سه مقیاس (ملی، منطقهای و فرا منطقهای)، از حلوفصل منازعه ناتوان بوده و کنشهای خصومتآمیز و خشونتآمیز همچنان قربانی میگیرد. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوال است که چگونه میتوان با بهکارگیری رویکردهای ژئوپلیتیک، به حلوفصل منازعهی سوریه دستیافت به صورتی که منافع و رضایت تمام بازیگران برآورده شود؟ در پاسخ به این سوال میتوان گفت به نظر میرسد یافتن منافع مشترک میان بازیگران و کنشگران با اتخاذ رویکردهای ژئوپلیتیک صلح آفرین و غیر سنتی در مقیاسهای (ملی، منطقهای و فرا منطقهای) میتواند به حلوفصل منازعه سوریه بیانجامد. نتایج پژوهش حاکی از آن است سه رویکرد صلح جغرافیایی، ژئوپلیتیک انتقادی و ژئوپلیتیک مقاومت در حلوفصل منازعهی سوریه تاثیر بسزایی دارد و روشهای برآمده از این رویکردها توان حلوفصل منازعه سوریه را دارد.
خلاصه ماشینی:
رویکرد صلحآفرینی ژئوپلیتیک در ابتدا اقدام به شناخت همهجانبه بازیگران در سه مقیاس (ملی، منطقهای، فرا منطقهای)، نموده و با شناسایی اهداف و منافع هر بازیگر و نیز با درک منافع، نیازها و تهدیدات مشترک این بازیگران و ارتباط میان آنها راهکار صلح آفرین مناسب برای تأمین امنیت ژئوپلیتیک در دستور کار قرار میگیرد.
سیاستهای ابزاری نمودن اسلام و مذاهب و اقوام، رویکردها و برخوردهای تبعیضآمیز و متعارض، اتکای مکانیسمهای بهکاررفته بر استراتژیِ مستقیم و نظامی، صرف هزینهها و منابع مالی و ثروت بهمنظور رقابت سیاسی و ژئوپلیتیک در عرصهی میدانی سوریه، حمایتهای نظامی از طرفین درگیر (جنگ نیابتی) در مقیاس ملی، قلمروهای ایدئولوژیک و اتخاذ رویکردهای یکجانبه و مبتنی بر استراتژی بُرد ـ باخت در ارتباط با منازعهی سوریه از طرف بازیگران و کنشگران مقیاسهای سهگانه، هرگونه مکانیسم حلوفصلی را با ناکامی مواجه ساخته است.
دادههای جدول فوق نشانگر آن است که رویکرد ژئوپلیتیک اکولوژی سیاسی در سه سطح به ترتیب با میانگینهای 58/8، 97/14 و 11/9 از نمره معیار 15 منطقهای و 9 فرا منطقهای و ملی کمتر بوده و کران بالا و پایین (برای سه سطح) مثبت و منفی هستند و همچنین سطح معناداری در هر سه سطح بزرگتر از 05/0 است، درنتیجه به لحاظ آماري در سطح 95 درصد معنيدار نمیباشند؛ یعنی رویکرد ژئوپلیتیک اکولوژی سیاسی ازنظر متخصصین و افراد حاضر در عرصه میدانی سوریه در سه سطح فرا منطقهای، منطقهای و ملی نمیتواند سبب حلوفصل منازعه سوریه شود.