چکیده:
با فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای مشترکالمنافع، ایران به یکی از کانونهای اصلی ارتباط با این کشورها بدل گردید. ایران در شرایط فعلی محل پیوند جمهوریهای آسیای مرکزی با آبهای آزاد خلیجفارس و مناسبترین مسیر ارتباط زمینی با قفقاز و ترکیه است. پیوستگی سرزمینی، نیازهای ژئوپلیتیک و جایگاه ایران بهعنوان پل ارتباطی و محدودیتهای مرزهای آبی و محصور بودن ترکمنستان زمینههای همکار مناسبی بین دو کشور ایران و ترکمنستان را به وجود آورده است. همچنین برای ایران، ترکمنستان دروازه دسترسی به آسیای مرکزی محسوب میگردد. با اعلام استقلال ترکمنستان، جمهوری اسلامی ایران جزء نخستین کشورهایی بود که ترکمنستان را به رسمیت شناخته و اقدام به تاسیس سفارت در پایتخت این کشور نمود. سابقه تاریخی دو کشور از بستر مشترک بیش از هزارساله برخورداراست. این مقاله به روش تحلیلی توصیفی و گردآوریشده به روش کتابخانهای به دنبال پاسخ به این پرسش است که زمینههای همکاری ایران و ترکمنستان چیست؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که با در نظر گرفتن سابقه تاریخی و همسایگی دو کشور ایران و ترکمنستان میتوانند در حوزههای فرهنگی، اقتصادی و امنیتی با یکدیگر همکاری داشته و همگرایی شکل بگیرد.
خلاصه ماشینی:
باید گفت در بررسی روابط جمهوری اسلامي ایران با همسایه دیگر خود در منطقه شمال شرق یعني ترکمنستان میتوان بيان داشت که همواره اشتياق جهت نزدیکي بيشتر روابط، در هر دو کشور وجود داشته است که خواهان برقراری مناسبات با یکدیگر و گسترش آن هستند و در همین راستا هیئتهای بلندپایه اقتصادی و سياسي دو کشور در سفرهای متعدد به ایران و ترکمنستان به توافقهایی دستیافتهاند (جهانشاهی و همکاران، 97:1398).
ترکمنستان از یکسو با ایران و از سوی دیگر، با کشور افغانستان هممرز است و پيوسته در منازعات نظامي داخلي افغانستان غوطهور بوده و سرایت تنشهای داخلي افغانستان به مرزهای شرقي ترکمنستان، همواره موجب نگراني مقامات این کشور شده است (جهانشاهی و همکاران، 103:1398)؛ بنابراین، كشور تركمنستان نيز به دلايل زير به رابطه بـا جمهـوري اسـلامي ايـران اهميـت و ارزش بـالايي میدهد: استفاده از وزنه ارتباط با ايران براي ايجاد توازن سياسي و گسترش روابط خارجي استفاده از توانمندیها و امكانات اقتصادي ايران در جهت بازسازي اقتصاد ملي اشتراكات تاريخي، مذهبي، قومي، فرهنگي.
در رابطه بااهمیت روابط ایران با ترکمنستان باید گفت که موقعيت جغرافياي تركمنستان باعث شده اهمیت اين كشور به سبب دروازه آسياي مركزي و تلاش برای گسترش روابط با همسایگان بیشتر باشد.
پیشنهادها در حوزه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برای دوری از این تنشها در حوزه فرهنگ باید یک سری چالشها را با درایت حلوفصل کند که در این زمینه موارد زیر را میتوان بهعنوان بخش کوچکی از آن ذکر کرد: 1- ارائه سند مشخص در سیاست خارجی فرهنگی نسبت به هرکدام از کشورهای آسیای مرکزی با توجه به وضعیت درون جامعه که یک برنامه مدون و منسجم را میطلبد و بر اساس آن تعاملات با این کشورها شکل گیرد.