چکیده:
امروزه بشر با مشکلی 'احساس تنهایی' دست به گریبان است. این احساس، دو جنبه دارد؛ یکی شناختی، احساسی و روانی و دیگری، روحی و معنوی. در این تحقیق با مراجعه به متون روان شناسی و آیات قرآن کریم، واژگان مربوط به احساس تنهایی با روش توصیفی ـ تحلیلی، مفهومشناسی شده است. هدف این جستار، شناخت واژگان قرآنی قابل مطالعه در موضوع یادشده است. با استفاده از دادههای این نوشتار میتوان پژوهش در حوزه احساس تنهایی را با تکیه بر قرآن کریم سامان داد. این مقاله ابتدا به شناخت واژگانیِ احساس تنهایی میپردازد و سپس حوزه معنایی آن را در روانشناسی مورد توجّه قرار میدهد. آنگاه حوزه واژگانی این مفهوم در قرآن کریم شناسایی میشود.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق با مراجعه به متون روانشناسی و آیات قرآن کریم، واژگان مربوط به احساس تنهایی با روش توصیفی ـ تحلیلی، مفهومشناسی شده است.
1 محمّد معین نیز در فرهنگ لغت خود از این واژه، توضیحی دقیقتر امّا مشابه را فراتر از معنای لغوی، عنوان میکند: احساس، انعکاس ذهنی تأثّر بدنی و آن پایه و مایه همه ادراکات است و آن ابتدایی و اصیل است به این معنی که مسبوق به هیچ امر نفسانی دیگر نیست و قدم اوّلی است که پس از بیرونشدن از قلمرو بدن و مادّه در عالم مجرّد نفسانی برداشته میشود و دیگر نفسانیات از تغییر و ترکیب آن صورت میپذیرند.
همچنین این واژه، اسمی است كه برای نفی به کار میرود؛ مثلاً گفته میشود: «ما جاءنی احد» یعنی هیچکس نزد من نیامد.
3 صاحب التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم ضمن اشاره به اینکه «وتر» در اصل بهمعنای «تفرّد» و تنهابودن و در برابر «تشفّع» است، به گستردگی معنای این واژه بههمراه ذکر امثال قرآنی نیز توجّه داشته است.
ریشه عزل در این آیه بهمعنای دورشدن از دیگران است که در معنای اعتزال گفته شد.
بر پایه این آیه، بشر تنها نیست و با کمی تأمّل، از احساس تنهایی دردناک به دور است.
جمع مادّه «جمع» در 129 آیه 5 از قرآن کریم به کار رفته است.
5. تنهایی در قرآن کریم با واژگان احد، وحد، فرد، وتر و عزل به کار رفته و برخی از مؤلّفههای آن با «تنهایی» مورد نظر این پژوهش، شباهت دارد.