چکیده:
زمینه و هدف: شرایط اقلیمی و ازجمله آبوهوا بر تمام فعالیتهای انسان و از جمله فعالیتهای نظامی و انتظامی تاثیر میگذارد و بنابراین فرماندهان این نیروها نیازمند شناخت درست عناصر اقلیمی و محیطی هستند. این پژوهش باهدف ارزیابی و پهنهبندی شاخصهای اقلیمی در مناطق مرزی ایران و افغانستان ازنظر فعالیتهای نظامی و انتظامی صورت گرفته است.
روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا پیمایشی است. برای اجرای پژوهش، تمامی ایستگاههای سینوپتیک موجود در مرز ایران و افغانستان بررسی و از بین آنها اطلاعات یازده ایستگاه که دارای طول دوره آماری بالای 30 سال بودند، انتخاب و دادههای اقلیمی مربوط به پارامترهای دما، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد، ابرناکی، میدان دید، بارش باران و برف در دوره روزانه و ماهانه جمعآوری و با کمک الگوی AHP شاخصهای تاثیرگذار وزن دهی و با استفاده از نرمافزار GIS نقشههای اقلیم نظامی تهیه و مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت.
یافتهها و نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که بهطورکلی مطلوبیت اقلیم نظامی در منطقه شرق کشور در ماههای گرم سال و فصل تابستان نسبت به ماههای سرد و معتدل سال پایین میباشد بهگونهای که کمترین مطلوبیت برای عملیات نظامی در سطح منطقه مربوط به ماههای تیر و مرداد است که در بین پارامترهای اقلیمی تاثیرگذار در کاهش مطلوبیت میتوان به دماهای بالا، سرعت باد و طوفانهای همراه با گردوخاک و محدودیت دید اشاره کرد. در بین ایستگاههای منطقه شرق کشور، کمترین مطلوبیت اقلیم نظامی با مقادیر کمتر از 45 درصد مربوط به ایستگاههای زابل و زهک است که تحت تاثیر بادهای 120 روزه سیستان قرار میگیرد. این در حالی است که ایستگاههای قائن، تربتجام و تربتحیدریه، مطلوبیت اقلیم نظامی بیشتری نسبت به بقیه مناطق در فصل تابستان دارا هستند. بیشترین مطلوبیت اقلیم نظامی در سطح منطقه در طول سال نیز مربوط به ماههای مهر، آبان، اسفند و فروردین است. در بین ایستگاههای منطقه نیز ایستگاههای کاشمر و بیرجند در این ماهها از مطلوبیت اقلیم دفاعی بیشتری نسبت به بقیه برخورداراند.
خلاصه ماشینی:
بـراي اجـراي پـژوهش ، تمـامي ايستگاه هاي سينوپتيک موجود در مرز ايران و افغانستان بررسي و از بين آن ها اطلاعات يازده ايستگاه که داراي طـول دوره آماري بالاي ٣٠ سال بودند، انتخاب و داده هاي اقليمي مربوط به پارامترهاي دما، رطوبت نسبي، سرعت و جهت باد، ابرناکي، ميدان ديد، بارش باران و برف در دوره روزانه و ماهانه جمع آوري و با کمک الگوي AHP شاخص هاي تأثيرگذار وزن دهي و با استفاده از نرم افزار GIS نقشه هاي اقليم نظامي تهيه و مورد تجزيه وتحليل قرار گرفت .
يافته ها و نتايج : نتايج پژوهش نشان داد که به طورکلي مطلوبيت اقليم نظامي در منطقه شرق کشور در ماه هـاي گـرم سال و فصل تابستان نسبت به ماه هاي سرد و معتدل سال پايين ميباشد به گونه اي که کمتـرين مطلوبيـت بـراي عمليـات نظامي در سطح منطقه مربوط به ماه هاي تير و مرداد است که در بين پارامترهاي اقليمي تأثيرگذار در کاهش مطلوبيـت ميتوان به دماهاي بالا، سرعت باد و طوفان هاي همراه با گردوخاک و محدوديت ديد اشاره کرد.
در ماه فروردين شاخص دماي فيزيولوژيک در سطح منطقه بين ١٦ تـا ٢٥/٥ درجه سانتيگراد قرار داشـته و در تمـام بخـش هـاي منـاطق مـرزي ايـران و افغانسـتان شرايط آسايش اقليمي براي فعاليت نيروهاي نظامي و انتظامي وجـود دارد.
در ماه مهر شاخص دماي فيزيولوژيک در مناطق مرزي ايران و افغانستان بين ١٥ تا حدود ٢٤/٧ درجه سانتيگراد قرار داشته و در تمام بخش هاي منطقه موردمطالعه شرايط آسايش اقليمـي براي فعاليت نيروهاي نظامي و انتظامي وجود دارد(نمودار ٤-د).