چکیده:
یکی از مسایل مهم و اساسی در راستای حفظ و اعتلای امنیت در مناطق مرزی، مسیله جمعیت است. جمعیت در مناطق مرزی به عنوان عاملی مهم برای استمرار و پایداری امنیت محسوب می شود. برای رسیدن به امنیت پایدار باید به ساختار و بافت جمعیتی این مناطق و تغییرات آن توجه ویژه ای کرد. استان خوزستان به عنوان یکی از مهم ترین استان های مرزی ایران، در دهه های گذشته دستخوش تغییرات جمعیتی زیادی شده و ازنظر جابه جایی جمعیت در نیم قرن اخیر در مقایسه با سایر استان های کشور، تغییرات عمده ای داشته است. پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل تحولات جمعیتی در استان خوزستان پرداخته و آسیب ها و مسایل امنیتی متاثر از این تحولات را شناسایی کرده است. نتایج به دست آمده، بیانگر کاهش رشد جمعیت و افزایش مهاجر فرستی این استان در دو دهه اخیر بوده است. خالص مهاجرتی منفی در رشد جمعیت، درصد جمعیت فعال، ساختار سنی، میانگین سن ازدواج و بعد خانوار این استان تاثیر بسزای داشته و به عنوان یک تهدید جدی برای امنیت پایدار در منطقه و کشور مطرح است. ازاین رو در برنامه ریزی های کلان ملی و منطقه ای توجه جدی به این مسیله باید در دستور کار قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
اين استان به عنوان مرکز استخراج نفت و گاز در ايران و همچنين انتقـال آن هـا بـه بازارهـاي بزرگ مصرف انرژي، مجاورت با خليج استراتژيک فارس ، دسترسي به آب هاي آزاد و ارتباط تجاري و بازرگـاني بـا سـاير کشورها و همچنين پل ارتباطي ايران با کشورهاي ثروتمند حاشيه خليج فارس بيشـک مهم تـرين اسـتان مـرزي کشـور است ؛ اما عليرغم توانمندي هاي زياد اقتصادي ، کشاورزي ، ظرفيت هاي عظيم نفت و گاز و سـاير معـادن فلـزي ، موقعيـت ممتاز ترانزيتي در سطح کشور و وجود راه هاي دريايي بين المللي ، اين استان به دليل برخورداري اندک از سطح امکانات و زيرساخت هاي اقتصادي و اجتماعي، به عنوان استاني مهاجر فرست که رشد جمعيت آن را نيز تحت تأثير قرار داده اسـت ، عمل کرده است (شهپري ثاني،١٣٩٦: ١٠٧).
بـا توجـه به موارد ذکرشده اين پژوهش در پي پاسخگويي به اين سؤال اصلي است کـه تغييـرات جمعيتـي اسـتان خوزسـتان چـه تأثيري بر امنيت پايدار در منطقه خواهد داست ؟ پيشينه پژوهش مختاري هشي و همکاران (١٣٩٦) نشان ميدهند که خالي شدن مناطق مرزي کشور از جمعيـت ، آسـيب پذيري مرزهـا و امنيت انساني و ملي کشورها را کاهش ميدهد.
قادري حاجت و همکاران (١٣٨٩) در بررسـي نقش بازارچه هاي مرزي استان خراسان جنوبي در امنيت و توسعه پايدار نواحي پيرامون اشاره ميکننـد کـه تأسـيس ايـن بازارچه ها تأثير زيادي روي کاهش مهاجرت در منطقه و به تبع آن افزايش پايداري جمعيت در مناطق موردنظر و افـزايش امنيت در آن ها داشته است .
با توجه به وضعيت مهاجر فرستي استان خوزستان طي سال هاي اخير و همچنـين ساختار سني مهاجران خارج شده از استان (جدول ٦)، ميتوان گفت که بخشي از کاهش درصد اين طيف سني از جمعيـت ناشي از اثر مهاجرت بوده است .
C. )2003) Environment, Development, and Human Security: Perspectives from South Asia, University Press of Amer.