چکیده:
مؤلّفه های جمال شناسیِ نثر مرسل بسیار متنوّع است. موسیقی زبان یکی از آن هاست که به شکل معناداری این متون را هنری کرده است. این نوع موسیقی که موجب زیبایی نثر مرسل شده، از کجا نشأت می گیرد؟ در این مقاله آثار نثر مرسل به روش تحلیلی - توصیفی و با استفاده از زبانشناسیِ ساختارگرا و علم معانی بررسی شده اند تا پاسخ مناسبی به پرسش تحقیق داده شود. نتایج نشان می دهد که جمال شناسی موسیقاییِ نثر مرسل مبتنی بر درونه زبان است و برای تقویّت موسیقی زبان از دو مؤلّفۀ موسیقی ترتیل قرآن و شعر هجایی دورۀ باستان تأثیر پذیرفته است. نثر مرسل تحت تأثیر موسیقی ترتیل با آرایش خاصِ نحوی، آزادی عمل در آغاز و پایان جمله، استفادۀ مناسب از واژگان، حروف و وندها توازن نحویِ قدرتمندی ایجاد کرده و از این طریق، به موسیقی نثر دست یافته است. یکی دیگر از عوامل موسیقایی نثر مرسل، بهره مندی از وزن هجایی و متون آهنگین زبان های باستان است. این مطالعه نشان می دهد که با ورود وزن عروضی به عرصۀ زبان فارسی، شعر هجایی از بین نرفته؛ بلکه به دلیل همخوانی نداشتن با شعر عروضی و نیز عدم آشنایی بلاغیَون اسلامی با آن، نوعی نثر تلقی شده و به درون نثر فارسی وارد شده و به کمک سایر مؤلّفه ها، موسیقی نثر مرسل را تقویّت کرده است. علاوه بر آن، خصلت های ذاتیِ زبان فارسی و مؤلّفه های اجتماعی-فرهنگیِ دورۀ سامانی نیز باعث رهایی و آزادی عمل در زبان شده و در موسیقی نثر مرسل تأثیر معناداری گذاشته است.
Language rhythm is one of the diverse aesthetic components employed in Farsi Morsal prose, which has significantly enhanced its artistic value. But what is the provenance of such rhythm garnishing Morsal prose? To find a convincing answer to this research question, a descriptive-analytical method has been employed in this article and works of Morsal prose have been investigated, utilizing semantics and structural linguistics. The results indicate that the aesthetic rhythm of Morsal prose is formed on the interior of the language. While being influenced by the rhythmic recitation of the Holy Quran rather than Farsi poetry, Morsal prose owes its rhythmic elegance to its special syntactic arrangement, syntactic equilibrium and flexibility in starting and ending the sentences. Another factor affecting the rhythmic elegance of Morsal prose is the use of syllabic rhythm and melodic texts of the ancient languages. This study confirms that syllabic poetry did not vanish with the arrival of prosodic rhythm, but due to inconsistency with prosodic poetry and lack of knowledge among the rhetoricians of the Islamic period, it was considered and categorized as a kind of prose. And with the help of other literary aspects of ancient languages, it gave rise to rhythmicity of Morsal prose. Furthermore, the inherent characteristics of the Farsi language and the socio-cultural components of the Samanid period have led to liberation and flexibility of the language and have had a salient impact on rhythm of prose.
خلاصه ماشینی:
این نوع موسیقی که موجب زیبایی نثر مرسل شده ، از کجا نشأت میگیرد؟ در این مقاله آثار نثر مرسـل به روش تحلیلی - توصیفی و با استفاده از زبان شناسی ساختارگرا و علم معانی بررسی شـده اند تا پاسخ مناسبی به پرسش تحقیق داده شود.
نتایج نشان میدهد که جمال شناسی موسیقایی نثر مرسل مبتنی بر درونۀ زبان اسـت و برای تقویت موسیقی زبان از دو مؤلفۀ موسیقی ترتیل قرآن و شعر هجایی دورۀ باسـتان تأثیر پذیرفته است .
نثر مرسل تحت تأثیر موسیقی ترتیل با آرایش خاص نحوی، آزادی عمل در آغاز و پـایان جمله ، اســتفادۀ مناســب از واژگان ، حروف و وندها توازن نحوی قدرتمندی ایجاد کرده و از این طریق ، به موسیقی نثر دست یافته است .
این مطالعه نشــان میدهد که با ورود وزن عروضــی به عرصــۀ زبان فارسـی، شعر هجایی از بین نرفته ؛ بلکه به دلیل هم خوانی نداشتن با شعر عروضی و نیز عدم آشنایی بلاغیون اسـلامی با آن ، نوعی نثر تلقی شـده و به درون نثر فارسـی وارد شـده و به کمک سایر مؤلفه ها، موسیقی نثر مرسل را تقویت کرده است .
بررسی کتاب های کهن نشان میدهد که بخش مهمی از این شگرد نحوی از دورۀ باستان به نثر مرسل منتقل شده است .
بر این اسـاس ، نثر مرسل علاوه بر موسیقی برخاسته از زبان های دورۀ باستان ، دارای موسـیقی خاصـی است که از آهنگ ترتیل برمیخیزد و درونۀ زبان را موسیقایی میکند.