چکیده:
اساسا نیت، بهعنوان روح و حقیقت عمل، نقشی تعیین کننده در ارزش عمل دارد. هرچه نیت عمل خالصتر باشد، آن عمل ارزشمندتر است. در مقابل، هر میزان که نیت ناخالص شود، عمل را به همان اندازه بی ارزش و حتی دارای ارزش منفی می کند. به عبارت دیگر، «نیّت» دارای درجه و رتبه است. اما اینکه چه عواملی موجب شکلگیری این مراتب است، سوالی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته و این مقاله در صدد پاسخ به آن است. .توجه به این عوامل می تواند، انسان را در کیفیت بخشیدن به عمل خود یاری رساند. این مقاله، به روش توصیفی ـ تحلیلی و با مطالعة آیات و روایات و مراجعه به منابع تفسیری، اخلاقی و روایی، به بررسی عوامل موثر در مراتب نیت از دیدگاه آیات و روایات میپردازد. نتایج تحقیق حاکی از این است که معرفت، ایمان، توجه و محبت، بهعنوان عوامل شکل دهندة نیت، هرقدر ارتقا پیدا کنند، نیت هم به شکل متناظر با آنها تعالی مییابد، توفیق الهی در مرتبهای بالاتر از سایر عوامل در تحقق نیت مطلوب موثر است.
The intention has a decisive role in the value of the action as the soul and truth of action. The purer the intention of the action, the more valuable that action is. On the contrary, when the intention is not pure, it makes the action equally worthless and even negatively valuable. In other words, "intention" has a degree and rank. This study seeks to what factors lead to the formation of this level that is a question that has received less attention. Paying attention to these factors can help human beings to improve the quality of their actions. This study, by using the descriptive-analytical method, examines the impressive factors in the stage of intention according to the perspective of verses and narrations by studying verses and narrations and referring to interpretive, moral, and narrative sources. The findings of the study show that when knowledge, faith, attention, and love improve, as the factors that form the intention, the intention will be exalted, Divine succour is effective in realizing the desired intention to a higher degree than other factors.
خلاصه ماشینی:
مطلب ديگري که بايد مورد توجه قرار گيرد، اين است که مرتبه معرفت هم، با مرتبه نيت حاصل از آن رابطه مستقيم دارد؛ به اين معنا که در مراتب معرفت، اگر جهانبيني فرد مادي باشد، تمام همّ و غم او، در جهت ارضاي نيازهاي مربوط به زندگي دنيوي خواهد بود، اعم از نيازهاي جسماني و يا مراتبي بالاتر از آن که نيازهاي عاطفي و اجتماعي قرار دارند.
سؤال اين است که چگونه محبت در مرتبه نيت انسان مؤثر است؟ در پاسخ ميتوان گفت: اگر انسان نسبت به چيزي، گرايش و کشش قلبي داشته باشد موجب ميشود، رفتار و کارهاي خود را در جهت رسيدن به امر مورد علاقه تنظيم کند.
پس همه افعال حتي افعال اختياري انسان هم نيازمند توفيق الهي است و در موضوع نيت هم اگر نيتي الهي براي انسان محقق شود، همانگونه که مستند به اختيار انسان است، مسبوق به توفيقي است که خداوند به او در تحقق اين کار عطا کرده است.
چون گفته شد توفيق به معناي فراهم کردن اسباب کار از سوي خداوند است، از اين جهت که اسبابي متناسب با سطح نيت انسان براي او محقق شده، ميتوان گفت: توفيقي که شامل حال انسان ميشود، متناسب با مرتبه نيت اوست.
در موضوع نيت هم اگر نيتي الهي براي انسان محقق شود، همانگونه که مستند به اختيار انسان است، در مرتبهاي بالاتر از همه عوامل فوق، مسبوق به توفيقي است که خداوند به او در تحقق اين کار عطا کرده است.