چکیده:
تابآوری رویکردی راهبردی برای افزایش ظرفیت مانایی و برگشتپذیری داراییهای توسعه در گسترههای فضایی کلان یعنی شهرهاست. در این فرایند داراییهای زیرساختی حیاتی از دو جنبة تأثیرگذاری در روند حیات توسعه و آمایش شهرها و جذابیت آنها برای تهدید اهمیت دوچندانی دارند. پژوهش حاضر با روششناسی «توصیفی- تحلیلی» و با هدف شناخت ظرفیت تابآوری زیرساختهای حیاتی در آمایش شهری براساس ساختار مدل چرخة سازگاری تابآوری (RAC) در کلانشهر اهواز انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که ظرفیت مورد نیاز زیرساختهای حیاتی در کلانشهر اهواز برای افزایش تابآوری آنها براساس مدل چرخة سازگاری تابآوری چگونه است. برای گردآوری دادهها از روش پیمایشی بهصورت ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعة نمونه 100 نفر از کارشناسان و استادان دانشگاهی در کلانشهر اهواز هستند که به روش دلفی و نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند. براساس شاخصهای تبیینکنندة میزان تأثیرگذاری دارایی، ساختار شبکهای دارایی، پوشش کالبدی دارایی، اهمیت مصرفی دارایی و سرانة مصرف دارایی، زیرساخت حیاتی برق براساس ساختار مدل تابآوری در مرحلة فروپاشی و سازماندهی مجدد، زیرساخت حیاتی مخابرات در مرحلة بهرهوری و زیرساخت حیاتی حملونقل در مرحلة تعادل قرار دارد. براساس یافتههای پژوهش بهنظر میرسد زیرساخت حیاتی برق نیازمند ایجاد ظرفیت مانایی و بازیابی مجدد، زیرساخت حیاتی مخابرات نیازمند ایجاد ظرفیت رشد و زیرساخت حیاتی حملونقل نیازمند ایجاد ظرفیت توسعه در این کلانشهر هستند.
Resilience is a strategic approach to increase survival capacity of the developmental assets in large spatial spheres like cities. In this process, critical infrastructure assets have two important implications considering their role in the developmental life and spatial planning of the cities and their attractiveness for threats. In this regard, the present study was conducted with "applied-developmental" purpose and a "descriptive-analytic" methodology with the aim of identifying the resilience capacity of urban critical infrastructure based on Resilience Adaptive Cycle (RAC) in Ahvaz metropolis. The main question of the research is that how do the capacity of critical infrastructures in the Ahvaz metropolitan area to increase their resilience based on the RAC model. A survey method was used to collect data using a questionnaire tool. Sample population is 100 experts and academic masters in the metropolitan city of Ahvaz selected by Delphi method. The results of this study show that based on the identified indicators, namely, the effect of the asset; the asset network-based structure; the physical cover of the asset; the importance of consumption of asset and asset per capita; the critical infrastructure of electricity based on the RAC model is in both the disordered collapse and recognizing stages ; the critical infrastructure of the telecommunication is in the growth stage (r), and the critical infrastructure of transportation is in the equilibrium stage (k).
خلاصه ماشینی:
تحليل و شناخت ظرفيت تاب آوري زيرساخت هاي حياتي شهري براساس مدل چرخۀ سازگاري تاب آوري (RAC) در کلان شهر اهواز هادي عليزاده - دکتراي جغرافيا و برنامه ريزي شهري ، دانشگاه شهيد چمران اهواز، اهواز، ايران پذيرش مقاله : ١٣٩٩/١٢/١٦ تأييد مقاله : ١٤٠٠/٠٣/٣١ چکيده تاب آوري رويکردي راهبردي براي افزايش ظرفيت مانايي و برگشت پذيري دارايـيهـاي توسـعه در گسـتره هـاي فضايي کلان يعني شهرهاست .
اين تحليل به شناخت هر چه بهتر وضعيت داراييها براي برنامه ريزي واقع بينانه براساس وضع موجود آن ها در راستاي تاب آوري شان منجر شده است (عليزاده ، ١٣٩٧: ٢٤٣)؛ چراکه هر که از مراحل موجود در چرخۀ سازگاري اعم از فروپاشي سيستم ، بازسازي ، بهره وري و تعادل سيستم نيازمند ايجاد ظرفيت هايي است که نماي دقيقي از شرايط ساختاري و عملکردي اجزاي سيستم را نمايان کرده و برنامه ريزي دقيقي را در راستاي پايداري هر چه بيشتر سيستم مطرح ميکند (٢٠١٨ ,Huang and Ling).
درواقع شاخص هاي معيارهاي پنج گانۀ يادشده با استفاده از نظرات کارشناسان و با توجه به وضع موجود ساختاري و عملکردي داراييهاي زيرساختي آب ، گاز، برق ، مخابرات و حمل ونقل در کلان شهر اهواز تدوين شد تا هرکدام از اين دارايي ها در قالب مدل تاب آوري در چهار مرحلۀ آن يعني بهره وري (α) سازمان دهي مجدد (r)، فروپاشي (́Ω) و حفاظت و تعادل (k) ارزيابي شوند و ظرفيت مورد نياز آن ها شناسايي شود.