چکیده:
کمبود منابع آب همزمان با افزایش روزافزون جمعیت، نداشتن مدیریت صحیح منابع طبیعی در حوضه آبریز و منحرف کردن جریان آب از طریق ساختن سد، چاه و کشت محصولاتی که برای تغییرات اقلیمی مناسب نیستند، مشکلات عدیدهای را برایرودخانههای مرزی مشترک با همسایگان ایجاد نموده است. سهحوضه آبریز قرهقوم، پترگان- خواف و هامون هیرمند و دو رودخانهی هریرود و هیرمند، میان ایران و افغانستان مشترک محسوب میشوند. دولت افغانستان بهدلیل ساخت چندین سد در بالادست رودخانههای هریرود و هیرمند و بیتوجهی به حقوق کشورهای پاییندست این رودخانههای مشترک، موجب بحران آب در مناطق شرقی ایران شامل خراسان و سیستان شده است. کشور ایران نیز که شاهد کاهش منابع آبی در اثر مصرف فزاینده آب است، به مدیریت تعاملات خود با همسایگان از منظر آبی نیاز دارد. سوال پژوهش حاضر این است مهمترین زمینهها و دلایل اختلاف رودخانه مرزی هیرمند بین ایران و افغانستان چیست و چه دیپلماسی را به کاربرد. یافتههای پژوهش نشان میدهد عدم مدیریت صحیح، عدم رعایت حقابه، سدسازیهای گسترده و منافع مختلف کشورهای بالادست و پایین دست از مهمترین دلایل بروز اختلافات بر سر رودخانه مرزی هیرمند است. مسلما ایجاد کارگروهی مشترک به منظور سیاست گذاری صحیح و قابل مفاهمه میان دو طرف و همچنین تعامل دیپلماسی آب بر سر منابع مشترک آب یکی از راههای مناسب جهت حل اختلافات دوکشور میباشد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از ابزار اسنادی وکتابخانهای، ومنابع اینترنتی و استفاده از نقشههای جغرافیایی به بررسی آن پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
جدول ١-رفتارديپلماسي در مقابل همسايگان (به تصویر صفحه رجوع شود) کنوانسيون استفاده از آبهاي مرزي ايران شوروي در سال ديپلماسي آب ايران در دو حوضه آبريز قره قوم و اترک و رودخانه هاي ١٩٢٦ قبال ترکمنستان هريرود و اترک توافق بر احداث تأسيسات آبي روي منابع آب مشترک دو کشور قرارداد مرزي ايران و پاکستان در سال ١٩٥٨ اجازه نداشتن طرفين براي تغيير مسير رود خانه هاي مرزي و ديپلماسي آب ايران در سه حوضه آبريز هامون هيرمند، هامون اجازه قبال پاکستان مشکيل و رابچ -باهوکلات شهروندان دو کشور براي استفاده از آبهاي مرزي براي امرار معاش ديپلماسي آب ايران در سه حوضه آبريز قر هقوم ، پترگان -خواف و نداشتن مديريت صحيح اين منابع طبيعي قبال افغانستان هامون هيرمند بيتوجهي به حقوق کشورهاي پايي ندست ديپلماسي آب ايران در حوضه آبريز کورا-ارس توافق ١٩٥٧ در بهره برداري از آب رودخانه مرزي ارس براي قبال جمهوري آذربايجان رودخانه مرزي ارس تأمين آب کشاورزي و ايجاد هيئت مشترکي در سال ١٩٦٣ احداث سدهاي ترکيه بر رودخانه دجله و فرات ديپلماسي آب ايران در دو حوضه آبريز کورا-ارس و فرات -دجله قرارداد١٩٥٧درباره حقآبه رودخانه ساري سوم بين ايران و قبال ترکيه ترکيه .
[Use of water resources of Iran and Iraq border Rodham and International Law (Persian)].