چکیده:
نسخۀ خطی حدائقالانوار، رسالۀ مفصّلی است در عرفان و توحید. با نثری ساده و مرسل که مؤلف در فصل اول مقدّمه، شرححال خودش را ذکرنمودهاست. نویسنده، کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه در چند گلزار و شجره تنظیمکرده و در آن اشعار و حکایات زیادی از شاعران و نویسندگان دیگر آوردهاست. حکایتهای حدائقالانوار، نمونهای از ادبیّات داستانی در متون نثر عرفانی فارسی است. نویسنده، در این کتاب مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیاننمودهاست. در این مقاله برآنیم تا برجستهترین آموزههای عرفانی و اخلاقی قومشمی از جمله طلب، عشق، معرفت، توحید، فقر و فنا، مبارزه با نفس، نکوهش دنیا و دنیاپرستان، ریاضت، یقین، قرب، انسان کامل و ...را بنمایانیم. بررسیها نشانمیدهد که قومشمی در حدائقالانوار، برای تبیین موضوعات عرفانی، به استفاده از اساطیر مختلف ملی و مذهبی دستزدهاست. بیشترین توجّه نویسنده، به اساطیر مذهبی بعد از اسلام است که در این بین، شخصیّتهایی چون پیامبر(ص) و امامعلی(ع) و امامزمان(عج) بنمایۀ اصلی نوشتۀ او را تشکیلمیدهند. اساطیر دینی قبل از اسلام، در درجۀ دوم استفادهقراردارند و اساطیر ملی با فاصلهای کم در درجۀ سوم اهمیّت قرارمیگیرند. قومشمی از اساطیر ملی نیز برای تبیین مفاهیم مذهبی و عرفانی بهرهجستهاست. وی گاه برای برجستهترکردن مفاهیم عرفانی، به بازگویی اساطیر گذشته پرداختهاست.
The manuscript of Hadaegh al- Anvar is a great essay in Sufism and Tawhid whose author has mentioned his biograghy in the first chapter of the preface. The author has arranged his book in eight Hadighah and each Hadighah in several Golzar and Shajarah. In this edition, the author has brought many poems and anecdotes from other poets and writers. Anecdotal tales are an example of a fictional literature in Persian mystic prose. The author has also expressed the educational, moral and mystical content in the best possible way. In this article, we are going to show the most prominent moral and ethical lessons, such as prayer, love, knowledge, Tawhid, poverty and mortality, self-defense, denunciation of dance and worldly life, austerity, certainty, glory, perfect man, and etc. Studies show that the Ghomashmi has used various myths of national and religious origin to explain mystical issues. Most of the writer's attention is to the post-Islamic religious mythology, in which the characters of the prophet (PBUH) and Imam Ali (as) and Imam Zaman (aj) are his main writings. The pre-Islamic mythology is used in the second grade and national mythology is ranked third in a third degree. Ghomashmi has also used national mythology to explain religious and mystical concepts. highlight mystical.
خلاصه ماشینی:
بازتاب مضامین عرفانی و اخلاقی در حدائقالانوار محمدصادق قومشمی مهین فرحمند 1 سیدمحمود سیدصادقی 2 شمسالحاجیه اردلانی 3 چکیده نسخۀ خطی حدائقالانوار، رسالۀ مفصّلی است در عرفان و توحید.
انسان هنگامیکه در درون خود، احساس طلب و تشنگی کند، همت را وجهۀ راه خویش قرارمیدهد و پویندۀ را حقیقت خودشناسی میشود، اما طی این مرحله بیهمرهی خضر، بسیار پرخطر است و نهتنها سالک را به مقصود نمیرساند؛ بلکه او را سرگردانمیگرداند.
» (صفا:1368، ج 1/5: 511) نسخۀ خطی حدائقالانوار، رسالۀ مفصّلی است در عرفان و توحید با نثری ساده و مرسل که مؤلف آن محمدصادق بن محمدباقر، در فصل اول، شرححال خودش را ذکرنموده و میگوید که ابتدا در اصفهان و شیراز بوده و پس از آن به قم آمده و عاقبت داخل سلسلۀ ذهبیه گردیده و پس ازآن این کتاب را تألیفکردهاست.
»(قومشمی، نسخه خطی:384) مبارزه با نفس همانطوركه میدانیم یکی از گامهای اساسی در سيروسلوك و رسیدن به نور معرفت و محبّت خداوند، مبارزه با نفسانيات و تعالیدادن به ارزشهای روحاني است؛ سالك میتواند در این راه با فنای صفات مادی و گذشتن از ظواهر و با مداومت به ذکر و فکر به خدا و معنویات روحش را برای اعتلا به عالم معنا آمادهسازد.
قومشمی در کتاب حدائقالانوار یازده بار از این پیامبر یادکرده و حکایاتی از حضرت داود آوردهاست: «شخصی خدمت داود، دادآورد که برادر مرا نودونه گوسفند است و مرا یکی.
قومشمی نوزده بار در کتاب خود به داستان حضرت یوسف اشارهکرده است.