چکیده:
دو علم قرائات و رسمالمصحف از عوامل فهم، پژوهش و خوانش قرآن کریم میباشند که از یکدیگر تأثیر و تأثّر بسیاری میپذیرند و همواره به عنوان موضوعات چالشبرانگیز علوم قرآنی مطرح بودهاند. در این میان قرائات منسوب به اهلبیت(ع) با وجودی که از جمله قرائات شاذ به شمار میآیند، به سبب انتسابشان به معصومین(ع) و به جهت وجوه تفسیری، از اهمیت ویژهای برخوردارند. از منظر ابن الجزری (833 ق) یکی از شروط صحت قرائات، مطابقت قرائت با رسم یکی از مصاحف عثمانی ولو به صورت احتمالی است. سوال این جاست که قرائات منسوب به اهل بیت (ع) به چه میزان با این شرط منطبق هستند. روش تحقیق این مقاله با استفاده از منابع مکتوب این علوم، توصیفی _ تحلیلی _ موردی است. این پژوهش به روی 500 قرائت منسوب به اهلبیت(ع) تمرکز نموده است که از میان این قرائات در نگاه نخست ، 312 قرائت کاملاً مطابق با رسم و 188 قرائت مخالف با رسم تلقی میشود. امّا در بررسیهای مجدد از طریق هفت روشِ دستاورد این مقاله، 55 قرائت دیگر مطابق با دیدگاه ابن الجزری، موافق با رسم محسوب میشود.
Qira’at and Rasm al-Mushaf are one of the factors of understanding, researching and reading the Holy Quran, that affect and effect on each other. They have always been considered as challenging subjects of Quranic sciences. Although, the Quran attributed to the Ahl al-Bayt (P.B.U.Th) are among Shawadhdh Qira’at, but because of their attribution to the Ahl al-Bayt(P.B.U.Th) and interpretive aspects are of particular importance. From the perspective of Ibn al-Jazari, one of the conditions of the authenticity of the Qira’at is the conformity of Rasm al-Mushaf with at least one of the Masahef al-Amsar, even if possible. The question is that how much the Qira’at attributed to the Ahl al-Bayt (P.B.U.Th) corresponds to this condition.The research method of this paper is descriptive-analytical- case study using written sources of these sciences. This study focuses on 500 Qira’at attributed to Ahl al-Bayt (P.B.U.Th) . At the first glance, among these Qira’at, 312 are completely in accordance with the Rasm al-Mushaf and 188 are considered as opposed to the Rasm . However, in re-examining through seven methods of achievement of this paper, 55 other Qira’at, according to the Ibn al-Jazari's viewpoint are considered in accordance with the Rasm al-Mushaf.
خلاصه ماشینی:
1 از ميان منابع اصلي و مهم رسم المصحف براي نمونه ، ميتوان به چند مورد اشاره نمود: «اختلاف المصاحف » و «کتاب الهجاء» ابو حاتم سجستاني (م ٢٥٥ هه ) «المصاحف » عبدالله بن ابي داوود سجستاني (م ٣١٦ هه ) «المقنع في رسم مصاحف اهل الامصار» ابوعمرو عثمان بن سعيد الداني (م ٤٤٤ هه ) «مختصر التبيين لهجاء التنزيل » ابو داوود سليمان بن نجاح (م ٤٩٦ هه ) «مورد الظمآن في رسم القرآن » خراز (م ٧١٨ هه ) «نثر المرجان في رسم نظم القرآن » محمدغوث بن ناصرالدين محمدالنائطي (م ١٢٣٨ هه ) و از جمله مهم ترين کتاب قرائتي که ميتوان در آن قرائات منسوب به اهل بيت (ع )را مشاهده نمود، کتاب «معجم القرائات القرآنيۀ» احمد مختار عمر و عبدالعال سالم مکرم است .
به اين صورت که ، ابتدا آنها را از لحاظ قواعد رسم المصحف مورد بررسي قرار ميدهيم و در ادامه با قرائات مشهور و معتبر و رسم مصاحف معاصر مقايسه خواهيم نمود و در پاره اي از موارد به مصاحف کهن و حتي دست نوشته هاي کهن نيز استناد شده است .
استفاده ميشده است تا جايي که أبو عبيد القاسم بن سلام (٢٢٤ ق ) قرائات شاذ را تفسير و تبيين معاني قرائات مشهور ميداند (ابن جني، ١٤١٩ق ، ٣٤/١) ٣- چگونگي انطباق برخي قرائات منسوب به معصومين (ع ) با رسم المصحف همانطوري که گفته شد از ميان ١٨٨ قرائت منسوب به اهل بيت (ع ) که مخالف رسم بودند ، ٥٥ قرائت را ميتوان _ ولو به صورت احتمالي _ موافق رسم قلمداد نمود .