چکیده:
در میان چهارطاقیهای ساسانی که تا به امروز مورد شناسایی قرارگرفتهاند بیشترین تعداد آنها در جنوب ایران و در نواحی فارس و کرمان قرار دارند که دراینبین چهارطاقیهای کرمان به سبب دورافتادگی تا حدود زیادی ناشناخته ماندهاند. تا به امروز شناخت معماری مذهبی دورهی ساسانی در نواحی کرمان به پژوهشهای واندنبرگ در دههی 60 سدهی بیستم میلادی محدود میشود. در این نوشتار چهارطاقیهای علیآباد شمشیربر و رحمتآباد که در جنوب غربی استان کرمان و در شهرستان ارزوئیه قرار دارند، با توجه به یافتههای نوین از این دو محوطهی مذهبی، مورد گونه شناسی معماری و مذهبی قرارگرفتهاند. نگارندگان در این پژوهش سعی کردهاند تا در ابتدا نوع معماری این دو بنا را مطالعه کرده و سپس در مقایسه و همسانسازی با سایر سازههای مشابه و منابع مکتوب زرتشتی کیفیت مذهبی آنها را مورد ارزیابی قرار دهند. این پژوهش ازنظر ماهیت و روش، پژوهشی توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری دادهها بهصورت میدانی و کتابخانهای میباشد. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این موضوع است که برخی چهارطاقیها مانند چهارطاقیهای موردمطالعه در این مقاله میتوانند صرفاً جایگاه آتش دادگاه باشند. این تحقیق از این منظر میتواند مورد اهمیت باشد که ضمن معرفی ویژگیهای معماری نویافته از این چهارطاقیها، کاربری نوینی برای آنها ارائه میدهد.
خلاصه ماشینی:
پرسشهای پژوهش نگارندگان در این پژوهش سعی دارند به این پرسشها پاسخ دهند که در ابتدا کیفیت و پیچیدگیهای بهکاررفته در سازههای مذهبی موردمطالعه نسبت به سایر سازههای مشابه در مناطق همجوار و دوردست چگونه بوده؟ و سپس اینکه چگونه میتوان بر اساس ساختارهای معماری این سازهها، میان آنها رابطهای فرهنگی-مذهبی یافت و این آثار چه جایگاهی را در میان بناهای مذهبی دورهی ساسانی دارا هستند؟ روششناسی پژوهش این نوشتار بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و از منظر ماهیت و روش تحقیق بهصورت توصیفی - تحلیلی میباشد، همچنین روش گردآوری دادهها در آن میدانی-کتابخانهای بوده و به این شکل است که در ابتدا بهصورت میدانی و با بررسیهای باستانشناختی سازههای مدنظر مورد مشاهده و مطالعه قرارگرفته تا کمیت و کیفیت ساختار آنها بهدرستی مشخص گردد، سپس با استفاده از مطالعات کتابخانهای سعی شده تا دادههای حاصل از مرحلهی نخست با سایر سازههای مشابه و منابع مکتوب مرتبط سنجش و مقایسه گردد و درنهایت تفاوتها و شباهتهای ساختاری میان آنها مورد تحلیل و تفسیر قرار گیرد.
برای تعیین کاربری و نوع کاربرد این برجستگیها که در اضلاع شمالی و جنوبی به چشم میخورد، بر اساس بقایای موجود در ضلع شمال غربی چهارطاقی رحمتآباد و برجستگیهای موجود در این قسمت که با ورودی یک تالار و همچنین طاقهای راهروی پیرامونی در ارتباط هستند، میتوان این احتمال را مطرح نمود که احتمالاً در دو ضلع شمالی و جنوبی چهارطاقی علیآباد تالار و یا تالارهایی وجود داشته که امروزه آثار آنها در زیر آوار مدفون گشته است.