چکیده:
همواره زیرساختها به عنوان سنگ بنای توسعه منطقهای، از مهمترین عوامل سازنده سازمان فضایی و شکلدهنده فرم شهرها به ویژه شهرهای کوچک بودهاند. از سویی طرح جامع شهر نیز به عنوان سند اصلی هدایت و برنامهریزی شهرها تلقی میشود؛ بنابراین، برنامهریزی مناسب زیرساختها همواره یکی از دغدغههای برنامهریزان و شهرسازان در دوران معاصر برای دستیابی به رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی در شهرها و در نهایت حرکت به سوی توسعه پایدار از طریق طرح جامع شهری بهویژه در شهرهای کوچک بوده است. بر این اساس هدف مطالعه حاضر، ارزیابی برنامهریزی زیرساختها در طرحهای جامع شهرهای کوچک است تا شناختی مناسب از ابعاد، مؤلفهها و ساختار برنامهریزی زیرساختها در اختیار تصمیمگیران و تصمیمسازان شهری و ملی در تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری قرار دهد. طرحهای جامع شهرهای کوچک ساوه، ماکو و خرمشهر به عنوان نمونهای برای سنجش توجه برنامهریزان به این ابعاد انتخاب شدند. روش تحقیق مطالعه حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی است که از تکنیک دلفی برای جمعآوری نظرات کارشناسان استفاده شده است و همچنین از روش سوآرا و آراس خاکستری برای اولویتبندی معیارها و رتبهبندی نمونهها استفاده شده است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد، از بین ابعاد مؤثر در برنامهریزی زیرساخت، بعد فنی-موضوعی (0.303) مهمترین است. همچنین در بین معیارهای فنی-موضوعی: شبکه حملونقل (0.167)؛ در بین معیارهای نهادی-مالی: توان فنی مالی شهر (0.079)؛ در بین معیارهای هنجاری اقلیمی: تأثیرات زیستمحیطی (0.065) و همچنین در ارتباط با معیارهای ریختشناسی: ارتباط فرم شهر با زیرساختهای خطی (0.54) دارای اولویت بیشتر نسبت به سایرین در نگاه برنامهریزان است. در ارتباط با رتبهبندی طرحهای جامع نمونههای موردی از لحاظ برنامهریزی زیرساخت، طرح جامع شهر ماکو بالاترین امتیاز را به دست آورد و بعد از آن طرحهای جامع شهرهای ساوه و خرمشهر در جایگاههای بعدی قرار گرفتند.
Proper infrastructure planning has always been one of the concerns of planners in contemporary era to achieve economic growth and improve the quality of life in cities and ultimately move to sustainable development through a comprehensive urban plan. The purpose of this study is to evaluate infrastructure planning in comprehensive urban plans in order to provide the valid conception of the dimensions, components and structure of infrastructure planning to urban decision makers in the preparation and implementation of urban development plans. Comprehensive plans of Saveh, Maku and Khorramshahr were selected as samples. The research method is descriptive-analytic. Also Delphi technique has been used to collect experts' opinions. then, the SWARA and Gray Aras method have been used to prioritize the criteria and rank the samples. The results of this study showed that among the effective dimensions of infrastructure planning, the most important is the technical-subject dimensions (0.303), respectively. Moreover, in connection with the criteria for planning the construction, among the technical-thematic criteria: transportation network (0.167) is the highest. Among the institutional-financial criteria: city financial technical capacity (0.079), Among the normative criteria of climate: environmental impacts (0.065), and also related to morphological criteria: the relationship between city form with linear infrastructure (0.54). Overall, in relation with the ranking of comprehensive plans for case studies from the point of view of infrastructure planning, the master plan of Maku won the highest score, followed by comprehensive plans of Saveh and Khorramshahr.
خلاصه ماشینی:
مطالعه و بررسی در تحقیقات انجام شده نشان میدهد که در زمینه زیرساختهای شهری در جهان و با شدت بسیار کمتر در ایران به صورت مجزا مطالعات قابل توجهی صورت گرفته است، بیشتر به جنبههای سازمانی و مدیریتی و تأمین مالی موضوع توجه شده و هنوز در ارتباط با بررسی آن در طرحهای توسعه شهری تاکنون مطالعهای صورت نگرفته است که در مطالعه حاضر تلاش شده است تا مدل مناسبی برای شناسایی و سنجش ابعاد و شاخصهای برنامهریزی زیرساختها در طرحهای جامع شهری ارائه گردد.
جدول 1- ابعاد و معیارهای برنامهریزی زیرساختها Tab. 1- Dimensions and criteria for infrastructure planning {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} یکی از موارد تحقق توسعه پایدار و دستیابی به محله پایدار، بهبود و ارتقای زیرساختها در بخشهای حملونقل شهری، انرژی (برق، گاز) و آب و فاضلاب و مدیریت پسماند است (Coutard and Rutherford, 2011).
جدول4- مشخصات متخصصان مشارکت کننده در اولویتبندی ابعاد و معیارهای برنامهریزی زیرساختها Tab. 4- The characteristics of contributing experts in prioritizing the dimensions and criteria of infrastructure planning {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در ارتباط با انتخاب نمونه موردی، برای موردهای پژوهشی از طرحهای جامع سه شهر ساوه، ماکو و خرمشهر استفاده شده است که مشخصات کلی آنها مطابق جدول5، نمایش داده شده است.
جدول10- تحلیل و امتیازدهی برنامهریزی زیرساختها در شهرهای خرمشهر، ساوه و ماکو Tab. 10- Analysis and evaluation of infrastructure planning in Khorramshahr, Saveh and Maku {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مطابق نتایج جدول10، برای نمونه میتوان به نتایج بعد فنی-موضوعی براساس بررسی اسناد طرح های جامع مطالعاتی اشاره کرد، وضعیت معیار برنامهریزی شبکه حمل ونقل (اهمیت خیلی بالا، VH) در هر سه طرح نزدیک به متوسط ارزیابی شده اند.