چکیده:
دفاع برای كشور جمهوري اسلامي ايران با توجه به موقعیت خاص ژئوپوليتيك و ژئواستراتژیک سرزمینی و نیز استمرار و گستردگی تهدیدات دشمنان و همچنین تأکیدات امام خمینی(ره) و امام خامنهای(مدظلهالعالی) در برابر تهديدات استکبار، موضوعی بسیار مهم ميباشد.
از آنجا که دفاع از دو بخش عامل و غیرعامل تشکیل شده است، لذا دفاع جامع، دفاعی است که از مؤلفههای قدرت نظامی و نیز از مؤلفههای دفاع غیر نظامی یا پدافند غیرعامل و سایر مؤلفههای قدرت ملی استفاده نماید.
پدافند غیرعامل که عبارت است از «مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیبپذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن میگردد»، توجه به این اقدامات در دفاع بسیارحائز اهمیت است.
هوشمندی و دفاع، همواره ملازم یکدیگر بودهاند. درگذشته نیز، صحنههای نبرد متکی بر هوشمندی بوده اما بیشک نقش آن در فضای آینده پررنگتر خواهند بود.
فرمایشات بسیار حکیمانهای از فرمانده معظم کل قوا امام خامنهای(مدظلهالعالی) در ارتباط با هوشمندی وجود دارد. برای مثال میفرمایند: ”یک مسئله که مربوط به آینده است این است که ما در برنامه ریزیها همیشه باید جلوتر از دشمن حرکت کنیم... هوشمندانه باید نقشه¬ی دشمن را حدس زد و تشخیص داد و جلوتر از دشمن عمل کرد.“ (بیانات - فروردین 1392)
برخی از مهمترین ویژگیهای نیروهای مسلح نظام مقدس جمهوری اسلامی را چنین بیان مینمایند: ”نیروهای مسلح باید آماده انجام وظایف خود به صورت دقیق، به هنگام و هوشمندانه باشند.“ (بيانات 04/10/1381)
رهبر عالیقدرمان، با برشماری خصوصیات نیروهای مسلح در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، همواره بر ویژگیهایی نظیر اقتدار، سرعت عمل، به هنگام بودن، دقت همراه با پیچیدگی و هوشمندی تاکید داشتهاند.
در این مقاله ابتدا بر مبنای فرمایشات و تدابیر فرمانده معظم کل قوا در خصوص هوشمندی و نیز تأکیدات ایشان در خصوص پدافند غیرعامل به بررسی مؤلفههای پدافند غیرعامل و دفاع هوشمند پرداخته شده است.
روش این پژوهش آمیخته (موردی زمینهای) و تحلیلی توصیفی بوده، و بر این اساس نخست تهديدات نظامی دشمن مورد مطالعه قرار گرفته و ضمن تحلیل ویژگیهای تهدیدات هوشمند، و ملاحظات پدافند غیرعامل و نیز احصای مؤلفههای دفاع هوشمند از بیانات مقام معظم رهبری امام خامنهای(مدظلهالعالی)به روش تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان، نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها پس از تعیین عوامل محیط داخلی و خارجی و تجزیه و تحلیل آنها شناسایی و مورد ارزیابی قرار گرفته است. عوامل محیطی با استفاده از ماتریس مقایسه زوجی، به تفکیک اولویتبندی گردیده. در ادامه، وضعیت موجود با وضعیت مطلوب مقایسه شده و ضمن تعیین درصد تخصیص امکانات، تدوین راهبردها انجام شده است. سپس با استفاده از روش TOPSIS اولویتبندی راهبردها صورت گرفته و در نهایت راهبردهای مناسب پدافند غیرعامل در دفاع هوشمند با تأکید بر بیانات فرمانده معظم کل قوا امام خامنهای(مدظلهالعالی) ارائه گردیده است.