چکیده:
فتوت نامهها به جهت احتوا بر انواع گفتمانهای اهل فتوت با نگرههای متفاوت، از اهمیت بسیاری در پژوهشهای سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، عرفانی و ادبی در موضوع فتوت و تاریخچه و تأثرات و تأثیر همه جانبه آن بر جوامع اسلامی، برخوردارند. در این میان تحلیل گفتمان فتوت نامه ابوحفص عمر سهروردی، به جهت جنبه اجتهادی و نظریهپردازانه شیخ در ایجاد پیوستاری بین مفاهیم اخلاق و عرفان از یک سوء، و توسعه دیدگاههای شیعی در نظریهپردازی اهل تصوف و فتوت از سویی دیگر، اهمیتی مضاعف مییابد. در این پژوهش، بهمنظور تحلیل گفتمانی متن فتوت نامه سهروردی و کشف سازوکارهای میان ذهن و زبان نویسنده و بافت فرهنگی-اجتماعی متن و نیز تحلیل مؤلفههای اندیشگانی مستتر در آن، به روش زبانشناسان سیستمی-نقشی (نقشگرا)، از تحلیل فرآیندها استفاده شده است. از تحلیل انواع فرآیندها در این متن دریافتیم که فراوانی فرآیندهای ذهنی (و گونههای آن) و نیز بسامد بالای فرآیندهای رابطهای (شناسایی-وصفی) و فرآیندهای وجودی در این متن، نشانگر غلبه کنش ایضاحی و اثباتی در گفتمان مؤلف است که اهدافی چون تشریع نهاد فتوت، یکسویگی بخشیدن به نهادهای اخلاق، عرفان و سیاست و نیز مشروعیتبخشی به پایگاه شیعی این نهاد را (تحت حمایت مستقیم خلیفه الناصر لدین الله) تقویت میکند. فراوانی معنادار فرآیندهای مذکور، موجب کاهش کنشهای ارتباطی و تعاملی گفتمانی در متن و عاملی برای تقویت منظورهای گفتمانی تکصدایی و جنبههای ارزشی/ ایدئولوژیکی موجود در سازههای تجربی (تشریعی، مشروعیتبخشی و کنشهای اثباتی و ایضاحی) متن است.
Being inclusive of various discourses of different practitioners of fotowwat (generosity), Fotowwat-Nameh (the letter of generosity) is of great importance in political, social, moral, mystical, and literary researches on the subject of fotowwat, its history and effects on Islamic societies. In the meantime, the analysis of the discourse of Abu Hafs Omar Suharvardi’s Fotowwat-Nameh becomes doubly important due to the ijtihad and theorizing aspects as the author unifies the concepts of ethics and mysticism on the one hand, and the development of Shiite views in Sufism and fotowwat on the other . Based on the functionalist linguists’ methodology, this study has drawn on process-analysis to analyze the discourse of Soharvardi’s Fotowwat-Nameh, as well as to discover the mechanisms between the author’s language/mind and the cultural-social context of the text. The high frequency of mental, relational (descriptive/subjective), and existential processes suggest that the positivist and explanative acts are dominant which in turn lead to the legislation of the institution of Fotowwat, unification of the institutions of ethics, mystiticism, and politics, as well as legitimization of the Shiite base of Fotowwat under the direct support of caliph Alnaser le Dinellah. The significant frequency of these processes reduces the communicative and interactive actions of discourse in the text, and is a factor for strengthening the monologic discourse purposes, and for upholding the aspects of value, ideology in the empirical structure (legislative, legitimizing, positive and explicit) of the text.
خلاصه ماشینی:
در اين پـژوهش ، به منظور تحليل گفتماني متن فتوت نامه سهروردي و کشف سازوکارهاي ميـان ذهـن و زبـان نويسنده و بافت فرهنگي -اجتماعي متن و نيز تحليـل مؤلفـه هاي انديشـگاني مسـتتر در آن ، بـه روش زبان شناسان سيستمي -نقشي (نقش گرا)، از تحليل فرآيندها استفاده شده است .
از تحليل انواع فرآيندها در اين متن دريافتيم که فراواني فرآيندهاي ذهني (و گونه هاي آن ) و نيز بسـامد بالاي فرآيندهاي رابطه اي (شناسايي -وصفي ) و فرآيندهاي وجودي در اين متن ، نشانگر غلبـه کنش ايضـاحي و اثبـاتي در گفتمـان مؤلـف اسـت کـه اهـدافي چـون تشـريع نهـاد فتـوت ، يک سويگي بخشيدن به نهادهاي اخلاق ، عرفان و سياست و نيـز مشروعيت بخشـي بـه پايگـاه شيعي اين نهاد را (تحت حمايت مستقيم خليفه الناصر لدين الله ) تقويت ميکند.
اگرچـه پيشـتر تحقيقاتي اندک در موضوع تحليل يا معرفي نوشته هاي ديگر شيخ انجام يافتـه اسـت ؛ نظيـر مقالۀ «پاسخ هاي شهاب الدين عمر سهروردي به پرسش هاي علماي خراسـان » نوشـته احمـد طاهري عراقي (١٣٦٩) که به بررسي رساله «اسئله و اجوبه » شيخ اختصاص دارد؛ و يـا مقالـۀ «ترجمه عوارف المعارف از ظهيرالدين عبدالرحمن شيرازي » تأليف اميـد سـروري (١٣٩٤) که به سبک ترجمۀ مترجم يکي از آثار شهاب الدين پرداختـه اسـت امـا تـاکنون اثـري کـه به طور مستقل و به شکل جامع ، رسالۀ فتوت نامه شيخ را مـورد تجزيـه و تحليـل قـرار دهـد، انجام نيافته است .