چکیده:
با ادغام ایرانِ دورۀ قاجار در شبکۀ جهانی تجارت و سیل واردات اروپایی به کشور، تراز بازرگانی ایران منفی شد. اقتصاد ایران در واکنش به این موضوع و برای تأمین مالی واردات روزافزون، درصدد یافتن یک منبع عمدۀ مالی برآمد. در همین راستا، در نیمۀ قرن نوزدهم میلادی/ سیزدهم قمری تولید ابریشم خام و صادرات آن به اروپا در اولویت قرار گرفت. ولی با شیوع بیماری کرم ابریشم در دهۀ 1860م/1270ق، تولید و صادرات کالاهایی همچون پنبه، برنج، تریاک و سرانجام فرش رونق گرفت. در اواخر این قرن، تقاضای روزافزون برای فرش ایران در بازارهای جهانی، و وجود نیروی انسانی فراوان در داخل، باعث جذب شرکتهای غربی برای سرمایهگذاری در صنعت فرش ایران شد. هدف: هدف اصلی در این پژوهش، تبیین گسترۀ سرمایهگذاری و فعالیت تجاری شرکتهای غربی در صنعت فرش ایران در دورۀ قاجار است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانهای تهیه شدهاست. یافتهها و نتیجه گیری: سرمایهگذاری، و فعالیت تجاری شرکتهای غربی در صنعت فرش ایران در دورۀ قاجار بسیار گسترده بود. این شرکتها با تأسیس نمایندگیهای تجاری در مراکز قالیبافی ایران، نهتنها در تجارت (خرید و صادرات) فرش ایران سرمایهگذاری کردند، بلکه با انجام قرارداد کنترات بافت با بافندگان محلی و ایجاد کارگاههای قالیبافی، ضمن مشارکت در تولید این کالا، مدیریت آن را نیز در دست گرفتند.
Following the mass import of European goods to Iran in the second half of the 19th centry, the trade balance of the nation turned negative. When the export of raw silk failed due to the spread of silk worm disease in the 1860s, Iranian merchants began to produce and export goods like cotton, rice, opium and Persian carpets to generate income for continuing imports. Increasing demand for carpets in the world market encouraged European companies to invest in the industry in Iran. Puropse: This paper reports the story of European companies’ involvement in Iran’s carpet industry. Method and Research Design: Data for this paper is collected from archive documents and library resources. Findings and Conclusion: European companies’ involvement was extensive. They established representatives in major carpet industry cities, and invested heavily by setting up carpet weaving factories. In addition, they entered partenerships with local producers. All such activites enabled them to control the domestic carpet market.