چکیده:
کدخدامنشی بهعنوان سیستمی برای حلوفصل منازعات غالباً در داوری بهخصوص در حوزه بینالملل شناخته میشود. حقوق فرانسه، مهد کدخدامنشی، این امکان را به طرفین دعوا میدهد که از قاضی بخواهند اختلافات را کدخدامنشانه رسیدگی کند. در ایران قدیم، افراد اختلافات خود را نزد کدخدا مطرح میکردند ولی بهمرور با روی کار آمدن دولتها، دادگستریها جایگزین شیوههای سنتی حلوفصل اختلافات شدند که نتیجه آن تلاش طرفین دعوا برای اثبات حق به نفع خود بود؛ درحالیکه در شیوههای سنتی حل اختلاف همچون کدخدامنشی سعی بر حل ریشه مشکل برای رسیدن به آرامشی پایدار است. تلاش سیستم قضایی برای احیای شیوههای سنتی در قالب شوراهای حل اختلاف نشان داد که این امر بهصرف تغییر فرد رسیدگیکننده و سعی برای سازش محقق نمیشود. برای کدخدامنشی باید سیطره قواعد حقوقی شکسته شود و متوجه شد که حمایت صرف از حقوقی که در قانون شناسایی شده است، تنها فصل خصومت میکند والا حلوفصل اختلافات به چیزی بیش از رسیدگی به ادله و حکم کردن بر اساس آن نیاز دارد. در کدخدامنشی برخلاف قضاوت که به دنبال محق و محکوم است، باید به سراغ راهی رفت که ممکن است حقوقی نباشد اما گره اختلاف را بگشاید. کدخدامنشی نیازمند خلاقیت، آموزش و تجربه است ازاینرو بهترین مکان برای توسعه کدخدامنشی همان دادگاههای قضایی است. مقاله حاضر با اقتباس از حقوق فرانسه، شیوه دادرسی کدخدامنشانه را پیشنهاد میدهد
The Amiable composition is a system for resolving disputes and is recognized in international arbitration. In The French legal system, the judge can be entrusted with a mission of amicable composition by the parties. In ancient Iran, villagers argued with Kadkhoda, but as governments came to power, traditional methods of resolving disputes replaced government judicial systems, resulting in litigants trying to prove themselves right;Whereas in traditional methods of resolving disputes, such as an Amiable composition, the dispute was tried to be completely resolved in order to achieve eternal peace. Unfortunately, the dispute resolution councils could not reach a compromise In order to achieve an amicable composition, the rule of law must be abandoned He realized that guaranteeing legal rights was not the only way to resolve disputes. Contrary to the judgment that seeks the winner and the loser, in an amicable composition one must look for a way that may not be legal but resolves the dispute. An amicable composition requires creativity, training and experience, so the best place to develop it is the courts. This article, based on French law, suggests a mission of amicable composition.
خلاصه ماشینی:
8 بااینحال، درون کدخدامنشی هنوز روح مصالحهگری و سازشطلبی وجود دارد؛ چراکه طرفینی که کدخدامنشی را انتخاب کردهاند، با یکدیگر توافق کردهاند که از حقوق قانونی خود دست بکشند تا داور به شکل کدخدامنشی بر اساس اصول انصاف بینشان حکم کند و چون کدخدامنشی بیشتر از داوری معمولی به همکاری طرفین نیاز دارد، تمرکز اصلی کدخدامنشی بر جنبههای روانی و تجاری اختلاف است؛ بنابراین آنچه در این روش اهمیت دارد، حل تعارض بین طرفین است و نه جنبه حقوقی آن.
1 به همین دلیل، از زمان تصویب قانون آیین دادرسی مدنی فرانسه در سال 1806، لازم است که حتماً طرفین در قرارداد داوری خود ذکر کنند که داور قدرت کدخدامنشی دارد، وگرنه مفروض همه قراردادهای داوری این است که داوران باید طبق قانون و قواعد حقوقی حکم کنند؛ چنانکه در بند سه ماده 28 قانون نمونه آنسیترال به این امر تصریح شده است.
2 ازنظر بعضی دیگر، کدخدامنش صرفاً قواعد سختگیرانه حقوقی را تعدیل نمیکند، بلکه این قدرت را دارد که اگر اجرای قانون را سبب نقض انصاف ببیند، قانون را نادیده بگیرد؛ 3 برای مثال تعدیل تاریخ پرداخت، به این دلیل که بیشتر پروژههای ساختمانی تکمیل شده است، تغییر قیمت به این دلیل که تعادل اقتصادی و اساسی بین طرفین تغیر کرده است، برقراری تناسب برای خسارتهای جبرانشده، اصلاح شرایط قرارداد در صورت تورم غیرمنتظره یا اصلاح نرخ ارز و موارد مشابه که در کدخدامنشی تصمیمگیری میشود؛ 4 چنانکه دادگاه داوری ICC در رأی شماره 3344 سال 1982 اظهار داشت که «اگر اجرای قانون منجر به نتیجه غیرمنصفانه شود، داور میتواند آن قانون را اجرا نکند یا حداقل اثر آن را برای رسیدن به نتیجه منصفانه تخفیف و تعدیل بخشد» (عبدالله خدابخشی، ۱۳۹۷: 657).