چکیده:
اتصال به خلیج فارس، واقع شدن بر سر راههای تجاری و ارتباطی ایران، عراق، عربستان و شام، بافت جمعیتی و مذهبی بصره و همچنین پیدایش نفت و بدست گرفتن حکومت مرکزی بصره بوسیله ایران و عثمانی و سپس استقلال عراق و تحولات پس از آن و بسیاری از موارد دیگر از جمله دلایلی هستند که باعث افزایش اهمیت بندر بصره در دوران حاضر شده است. تلاش دولت بریتانیا برای بدست گرفتن حکومت مرکزی نیز ناشی از اهمیت بسیار بصره بوده است.
تلاشهای بریتانیا برای تصرف بندربصره که در این جهت از حمایت شیخ خزعل برای پیشبرد این هدف استفاده نمود، نیز فصل پرماجرایی از تاریخ بصره بشمار می رود. بریتانیا با حمایت شیخ خزعل موفق به تصرف این بندر شد. انگلیس در قبال این حمایت شیخ خزعل به وی وعدهی فرمانداری این بندر را داد ولی پس رسیدن به هدف مهم خود از عملیاتی کردن این وعدهها امتناع کرد. پس از این کار انگلیس، شیخ خزعل شخصا به دنبال عملیاتی کردن رویای خود، یعنی بدست گرفتن قدرت در بندر بصره رفت. شیخ خزعل و فرزندانش نیز براساس وعده های بریتانیا مدعی حاکمیت بر بندربصره شدند.
پژوهش حاضر درصدد آن است که، به بررسی چگونگی اشغال بندربصره توسط انگلیس و نقش شیخ خزعل در اشغال این بندر توسط این دولت و همچنین ادعای حاکمیت شیخ خزعل و فرزندانش بر بندربصره بپردازد. در این پژوهش سعی میشود که، از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد منتشر نشده به بررسی چگونگی ادعای حاکمیت شیخ خزعل و فرزندانش بر بندربصره پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
اشغال بندر بصره توسط انگليس و ادعاي حاکميت شيخ خزعل بر بندربصره طيبه ادريسي چکيده اتصال به خليج فارس ، واقع شدن بر سر راه هاي تجاري و ارتباطي ايران ، عراق ، عربستان و شام ، بافت جمعيتي و مذهبي بصره و همچنين پيدايش نفت و بدست گرفتن حکومت مرکزي بصره بوسيله ايران و عثماني و سپس استقلال عراق و تحولات پس از آن و بسياري از موارد ديگر از جمله دلايلي هستند که باعث افزايش اهميت بندر بصره در دوران حاضر شده است .
تلاش هاي بريتانيا براي تصرف بندربصره که در اين جهت از حمايت شيخ خزعل براي پيشبرد اين هدف استفاده نمود، نيز فصل پرماجرايي از تاريخ بصره بشمار مي رود.
مهم ترين عامل حمايت شيخ خزعل از انگليس در جريان فتح بصره ، روياي حاکميت بر اين بندر بود که دولت انگليس نيز در ابتدا براي پيشبرد اهداف خود چنين وعده اي را به شيخ داد، اما به محض رسيدن به هدف بزرگ خود، يعني اشغال بندربصره ، با آوردن بهانه هاي مختلفي دست رد بر سينه ي شيخ خزعل زده که شيخ تا زمان مرگ خود از تلاش براي رسيدن از پا ننشست و حتي بعد از وي فرزندانش براين ادعا و همچنين خواستن ارث پدري خود در بندربصره پافشاري نمودند، که در پايان ، اين دولت انگلستان بود که به دليل داشتن قدرت و سياست ويژه ي خود و نفوذ قوي پيروز ميدان باقي ماند.
شيخ خزعل ، پيش از آغاز جنگ انگليس براي اشغال بندر بصره ، قول پاداش بابت ياريرساني و همکاري با انگليسيان را از نمايندگان اين کشور گرفته بود(همان ).