چکیده:
یکی از ابعاد اعجاز قرآن، اعجاز بیانی است. در متون بلاغی، واژگان دارای تشخّص بوده و تک-تک واژگان قرآنی با ظرافت و دقّت کامل انتخاب شدهاند؛ به گونهای که هیچ واژهای نمیتواند جایگزین واژه دیگری شود و در صورت جایگزینی، نه تنها فصاحت و بلاغت؛ بلکه معنا یا حداقل بخشی از معنا نیز از دست میرود. این نظریه با عنوان «اصل عدم ترادف در قرآن» مطرح شده است؛ اصلی که وجود واژگان مترادف در قرآن را منتفی میداند. بسیاری از مفسران واژه «کید» و «مکر» را مترادف دانستهاند؛ از این رو، مقاله حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی مفهوم این دو واژه میپردازد. در این راستا، ابتدا معنای «مکر» و سپس «کید»، بررسی و در نهایت وجوه اشتراک و افتراقشان به شکل تطبیقی، تبیین میشود. در این مقاله، آنچه در معنایابی واژگان قرآنی مورد استناد قرار گرفته، کاربرد قرآنی واژه و مصادیق آن در قرآن است و برای استخراج موارد کاربرد قرآنی از سیاق آیات، بهره جسته و معنای واژگان از قرآن استخراج شده است. مهمترین تفاوت بین مفاهیم این دو واژه آن است که «مکر» نقشه و طرحی در جهت ضربهزدن به طرف مقابل و «کید» اقدامی عملی در این راستا است.
One aspect of miracle of Quran is rhetorical aspect. In theoretical text, every
word is individuated; every Quran word is chosen with precision, so that, no
word could be replaced with any of other words; and in the case of
replacement, not only the rhetoric but also the meaning or apart of meaning
will be lost. This theory is “principle of non-synonymy in Quran”; the
principle denies the being of synonym word in Quran.
Many of commentators believe “Makr” (guile) and “keid” (deception) are
synonym.In this paper, these two words are examined.In this regard, first, the
meaning of “Makr” would be examined then the meaning of “keid”; at the end,
the similarity or difference between them would be clear.Whatever inferred to
find the meaning of Quran wordsare the Quranic application of the words and
their examples of the words in Quran. To elicit the Quranic applications of
words have used the context of Quran verses. In fact, the meaning of Quran
words is elicited from Quran; because perhaps a word has special meaning or
concept in Quran apart from its literal, common, or traditional meanings. The
major difference between these two words is“Makr” means plan to hit the
opponent, and “keid” means practical action in this direction.
خلاصه ماشینی:
بـه ايـن منظـور، مـوارد بـه کـارگيري مکـر خداوند را استثنا نموده و به صورت جداگانه درباره آن بحث خواهد شد: ـ ضرر رساني و ايجاد فساد و شر در تمامي موارد استعمال واژة مکر و مشتقات آن ، نوعي ايجاد شر، ضـرر و فسـاد به طرف مقابل ديده مي شود که راغب اصفهاني از آن به «صرف الغير عما يقصـده »١ (٣) تعبير مي کند (راغب ، ١٤١٢ق ، ج ١، ص ٧٧٢)؛ چه آن جا که مکر درباره معاندان ديـن به کار رفته که ايجاد فساد و سد نمودن طريق دعوت انبياو تصميم بر قتـل ايشـان و شانه خالي کردن از پذيرش دعوت آنان و...
در بررسي کاربرد قرآني مکر، مـي تـوان گفـت مکـر در غيـر خداونـد (از جانـب انسان ) هميشه ناپسند است ؛ چرا که با هدف اضرار انجام مي گيـرد و ايـن کـه گـاه بـا وصف سيئه آمده از باب تأکيد است ، نه تقسيم ؛ از ايـن رو اسـت کـه قـرآن مجيـد، هيچ گاه فاعل مکر را انسان هاي نيک قرار نداده است ؛ گرچه گاهي مؤمنان و يا انبياالهي ، مجراي عملي شدن مکر خداوند هستند؛ اما آنان آنچه به انجـام مـي رسـانند بـه هدف ضرررساني به طرف مقابل نيست ، بلکه قربة الي الله است ، گر چه علـي الظـاهر ضربه نيز به طرف مقابل وارد شود.