چکیده:
بیان مسئله:
در فرایند طراحی معماری، خلاقیت در پردازش ایده نقش اساسی ایفا می کند. همانطور که ایده های خلاقانه بدون پشتوانه ذهنی بروز نمی کند، ایده های گذشته نیز تبار و پشتوانه خلاقیت های آینده اند. طبیعت با سال ها کارآمدی و تنوع، متعاقب اصل انتخاب طبیعی، می تواند در فرایند خلاقانه طراحی معماری به عنوان تبار و الگو قرار گیرد. این پژوهش بر محوریت هم زمان فرایند خلاقیت، فرایند طراحی و علم بیونیک، در پی فرایند بهره گیری خلاقانه از بیونیک است، که در پژوهش های پیشین، هم پوشانی این سه مولفه لحاظ نشده است.
هدف پژوهش:
از آنجا که معماری از اساس، ماهیتی بین رشته ای دارد، با توجه به نقش نظام های فرایند طراحی، فرایند خلاقیت و علم بیونیک، هدف این پژوهش نتیجه گیری در قالب سامانه مفهومی و منطقی، و برقراری ارتباطی معنادار و هدفمند بین عناصر و مفاهیم ذکرشده است تا بنیانی برای فرایند طراحی معماری خلاقانه با یادگیری از طبیعت قرار گیرد.
روش پژوهش:
روش این پژوهش استدلال منطقی با استفاده از تدابیر تحلیلی-توصیفی در زمره رویکرد کیفی، در پی تدوین رابطه بین گزاره های خلاقیت، طراحی معماری و الگوهای برگرفته از طبیعت است. ماهیت تحقیق از حیث هدف، کاربردی و نوع تحقیق نیز مروری است.
نتیجه گیری:
یافته های پژوهش موید آن است که طبیعت بستر مناسبی برای غنای بصری نوآموزان در جهت ایده یابی طراحی است و بهره گیری از عملگرهای بصری به عنوان یک راهبرد شناختی بازیابی های بصری زمان نهفتگی ذهن را در مرحله خلق ایده در پی دارد که به تنوع طرح نهایی منجر خواهد شد.دانش مبتنی بر شناخت اجزای طبیعت روش هایی از تجربه ساختارها و سیستم ها را پیش روی ما قرار داده که شانس بیشتر برای فهم مسیله معماری و تنوع راه حل و در نتیجه افزایش توانایی خلاقیت طراحان مبتدی را فراهم می کند. همچنین مراحل فرایند طراحی و خلاقیت برگرفته از بیونیک هم پوشانی دارند. قاب بندی بیونیکی مسیله طراحی معماری، گزینش صحیح فهرست وارسی از طبیعت بر اساس مسیله و درستی مقیاس درجه بندی ارتباط این فهرست با مسیله طرح از گام های اساسی مدل فرایند طراحی خلاق معماری بیونیکی محسوب می شود.
خلاصه ماشینی:
گروهی بر ارتباط اسلام و حکمت در خلاقیت و بیونیک اشاره کردهاند (ناری قمی، 1397؛ مداحی، داوودی، حسینیزاده و فتحعلیخانی، 1397؛ شجاری و طباطبایی لطفی، 1395)، گروهی دیگر بر ارتباط آموزش و خلاقیت تمرکز داشتهاند (منصوریان، 1388؛ علیپور، فیضی، محمد مرادی و اکرمی، 1395؛ فیضی و علیپور، 1396؛ اشرف گنجویی، ثقفی و ایرانمنش، 1395؛ صدرام، 1396؛ خاکزند، مظفر، فیضی و عظیمی، 1388؛ احمدآبادی آرانی و همکاران، 1396؛ عظیمپور، عیسوی، عظیمپور، 1396؛ تمیزی، سهیلی و ذبیحی، 1397؛ باقری و مردمی، 1390؛ آصفی و سلخی خسرقی، 1396؛ رضایی و همکاران، 1397؛ ممتحن، حجت و ناری قمی، 1396؛ بنیهاشم، رضایی، بدلی و دانا، 1393؛ گنجی، نیوشا و هدایتی، 1391).
افرادی دیگر مسئلۀ طراحی معماری و فرایند آموزش و ایدهپردازی آن را بررسی کردهاند (دانشگر مقدم، 1388؛ شریف و ندیمی، 1392؛ کلامی و ندیمی، 1393؛ شریعتراد و ندیمی، 1395؛ جبلعاملی، مظفر، کریمی و قاسمی، 1397؛ امینی، فلامکی وکرامتی، 1398؛ هادیان و پورمند، 1393؛ رضایی، 1393؛ خیراللهی، 1392) و پژوهشهایی به تفکر خلاق و حل خلاق مسئله پرداختهاند (شعبانی و همکاران، 1396؛ محزونزاده بوشهری، 1396؛ هاشمی، شایان امین، حاجی یخچالی و نعامی، 1396).
افرادی در تعاریف خود بر کلیدواژۀ تولید ایده و ارزش تکیه کردهاند (Stein, 1974; Weisberg, 2006; Vernon, 1989; Kaufman & Sternberg, 2010; Kerr & Gagliardi, 2003) و گروهی خلاقیت را حل مسئله و دستیابی به پاسخ، راهحل و روابط جدید دانستهاند (رضایی، 1393؛ مهدوینژاد، مهدوینژاد و سیلوایه، 1392؛ ممتحن و همکاران، 1396؛ لنگ، 1386 Guilford, 1966; MacKinnon, 1975; Torrance, 1966; Eysenck, Arnold & Meili, 1975).