چکیده:
محمــد رشیـد رضـا اندیشمند دینی و اصلاحطلب اسلام گرایی سلفی، در قرن ۲۰. م توانست با اندیشههایش هم بر اسلام گرایان و هم بر فلسفه سیاسی احیای مجدد حکومت اسلامی تاثیر بگذارد. تفکرات وی در روند همراهی و همسویی با سید جمال، عبده و کواکبی توانست بر فردی چون البنّاء موثر واقع شده و جنبش اخوان المسلمین رقم بخورد. اندیشههای او در خصوص خلافت و بازگشت به اسلام اصیل به سلفیه بر میگردد. سلفیه جریانی است که ریشه در قرون اولیه اسلامی و مذهب حنبلی دارد، اما تاسیس واقعی آن به ابن تیمیه در قرن ۷ و ۸. ه. ق نسبت داده شده که این جریان اعتقاد دارد باید از نسلهای اولیه مسلمانان تقلید محض کرد تا به اصل اسلام حقیقی دست یافت. نمود بارز این تفکر در سه جریان به چشم میخورد؛ وهابیت در عربستان، سلفیه اعتدال گرا در هند و سلفیه مصر، که متفکرانی چون رشید رضا، البنّاء و سید قطب در بنیان نهادن سلفیه با محوریت مصر در قرن ۱۹. م نقش داشتند. در عصر کنونی و قرنهای متاخر به نظر میرسد این تمایل به بازگشت به پیشینیان، صرفا یک افتخار به نسلهای قبلی است و اجرای واقعی اسلام در آن مطرح نشده بلکه، اسلام سلف همان اسلام عربی منظور گردیده و با تقویت حس ملی در بین اعراب، در رویکردی، این اندیشه به حاشیه رفته و گروهها و جریانات فکری فراوانی با عملکردها و عقاید گوناگون از دل این جریانات بیرون آمده است بطوریکه با فاصله گرفتن از اصل اسلام و تغییر ماهیت دادن به شکل رادیکال، ما شاهده تبدیل یک حرکت فکری به توده سیاسی هستیم که ناکامیهای حاصل از فعالیتهایشان به خشونت آنها افزوده است.
Mohammad Rashid Reza, a religious thinker and reformist Salafi Islamist, in the 20th century. With his ideas, he
was able to influence both Islamists and the political philosophy of reviving the Islamic government. His
thoughts in the process of accompanying and aligning with Sayyid Jamal, Abduh and Kawakbi were able to
influence a person like Al-Banna and the Muslim Brotherhood movement took shape. His thoughts on the
caliphate and return to the original Islam go back to Salafism. Salafism is a movement that has its roots in the
early centuries of Islam and the Hanbali religion, but its real establishment dates back to Ibn Taymiyyah in the
7th and 8th centuries. AH attributed that this current believes that the first generations of Muslims should be
imitated in order to achieve the principle of true Islam. The obvious manifestation of this thinking can be seen in
three streams; Wahhabism in Saudi Arabia, moderate Salafism in India, and Salafism in Egypt, where thinkers
such as Rashid Reza, al-Banna, and Sayyid Qutb founded the 19th-century Egyptian-centered Salafism. M were
involved. In the present age and in the later centuries, it seems that this tendency to return to the predecessors is
merely an honor to the previous generations and the real implementation of Islam is not discussed in it, but Islam
is considered the predecessor of the Arab Islam and by strengthening the national feeling among the Arabs,
Approximately, this idea has been marginalized and many groups and currents of thought with different actions
and ideas have emerged from the heart of these currents, so that by distancing ourselves from the principle of
Islam and radically changing its nature, we are witnessing an intellectual movement into a political mass. The
failures of their activities have added to their violence.
خلاصه ماشینی:
تصوّف از پشتوانهٔ مردمی بهره گرفته بود، چرا که برای رهایی از قید و بندهای مذهبی و رهایی از وابستگی، به اندیشههای صوفیانه سوق داده شده بودند [محمد سودانی نمونه بارز حضور و ورود تصرف به سیاست است] تصوّف در مصر نیز نفوذ بسزایی داشت و جایگاهش بین اهل سنّت و عبده، رشید رضا و البنّاء متأثر از آن بودند.
وی اعتقاد دارد که بعد از استیلای عجــم بر عرب، رویه دعوت اسلامی متوقف شده و با کثرت عجم، علم جای خود را به جهل داده است و تا حدّی پیش رفته که قتل خلیفه سوم را کار ایرانیها میداند اما هیچ سندی برای اثبات آن ندارد و این به نظر منفی وی نسبت به شیعه برمی گردد.
(فیرحی: ۱۳۹۲) رویکرد اندیشهای رشید رضا در کتاب الخلافه أو امامه العظمی، در تلاش برای بسط یک فقه سیاسی هست که اشاره به خلفای راشدین دارد و الگو قرار دادن آنها را مطرح میکند با صحیح دانستند و خلافت آنها، سعی در تعریف مبانی نظری این نوع حکومت دارد یعنی نوعی از حکومت که سوای حکومت مورد نظرم آوردی [که استیلای سلطنت و امارات را گفته] و ابن خلدون [که مبنای عصبیت بیان شده] است.
(همان) چرائی وقایع اخیر با توجه به اندیشه احیای خلافت اسلامی؛ بررسی زمینههای ظهور داعش (زمینههای فکری، مبانی کلامی، مؤلفهها و ساختارها) پس از الغای خلافت عثمانی و سیطره استعمار، رویکردهای متفاوتی از سوی متفکران اسلامی مطرح شد یکی از این رویکردها که به عمل منجر شد جنبش إخوان المسلمین مصر بود که در ابتدا استعمار ستیزی را مد نظر داشت اما به مرور زمان گروههای سلفی از دل آن بیرون آمدند.