چکیده:
در بررسی تاریخ معاصر ایران از اواخر دوره قاجاریه متاثر از جریان های فکری و تحولات جهانی، جریان های مختلفی همانند: گروهها و اندیشمندان مارکسیستی، لیبرالی و اسلامی(اسلام سیاسی) پا به عرصه حیات گذارده و منشا تحولات مختلفی شده اند، از مهمترین تحولات ایران معاصر تحت تاثیر جریان های مذکور که جامعه کنونی مولود آنها می باشد، می بایست به انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی اشاره کرد. در این پژوهش مهمترین اهداف مطرح شده راجع به بررسی جایگاه و اثرگذاری جریانهای فکری لیبرالیستی و اسلام سیاسی در دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی می باشد. در بیان یافته های تحقیق می توان گفت: در انقلاب مشروطه جریان اسلام سیاسی متاثر از اندیشه های فقهای تشیع همانند: میرزای نایینی، آخوندخراسانی، شیخ فضل الله نوری، آیت الله طباطبایی و بهبهانی هدایت و رهبری مردم را برعهده داشتند، جریان لیببرالی نیز با روشنفکرانی همانند سید حسن تقی زاده، میرزاملکم خان، آخوندزاده، جهانگیرخان صوراسرافیل، علی اکبر دهخدا و ... از تاثیرات بسزایی در پیشبرد اهداف انقلاب مشروطه برخوردار بودند، اما در انقلاب اسلامی بیشترین اثرگذاری و نقش در پیروزی انقلاب برعهده جریان اسلام سیاسی به رهبری امام خمینی(ره) بودو جریان های لیبرالی بیشتر در حاشیه قرار داشتند، لذا سایر جریان های فکری و به حاشیه رانده شده و جمهوری اسلامی متاثر از افکار امام خمینی و آموزههای اسلام سیاسی ایجاد شده است. لازم به ذکر است با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و تطبیق اندیشه ها در جریان اسلام سیاسی و لیبرالیسم تلاش در نگارش این پژوهش شده است.
In the study of contemporary history of Iran from the late Qajar period, influenced by currents of thought and global developments, various currents such as: Marxist, liberal and Islamic groups and thinkers (political Islam) have come to life and have been the source of various changes, one of the most important developments. Contemporary Iran, under the influence of the mentioned currents from which the current society is born, should refer to the Constitutional Revolution and the Islamic Revolution. In this study, the most important goals are to study the position and impact of liberal currents of thought and political Islam in the two constitutional revolutions and the Islamic Revolution. In expressing the findings of the research, it can be said that in the Constitutional Revolution, the current of political Islam influenced by the ideas of Shiite jurists such as: Mirza Naeini, Akhund Khorasani, Sheikh Fazlullah Nouri, Ayatollah Tabatabai and Behbahani were in charge of leading the people. Intellectuals such as Seyyed Hassan Taghizadeh, Mirzamalkam Khan, Akhundzadeh, Jahangir Khan Surasrafil, Ali Akbar Dehkhoda, etc. had great influence in advancing the goals of the Constitutional Revolution, but in the Islamic Revolution the most influential role in the victory of the revolution was led by political Islam. Imam Khomeini Liberal currents were mostly marginalized, so other currents of thought and marginalized and the Islamic Republic has been created by the thoughts of Imam Khomeini and the teachings of political Islam. It should be noted that using descriptive-analytical method and application of ideas in the course of political Islam and liberalism, an attempt has been made to write this research.
خلاصه ماشینی:
بررسی مقایسه ای جایگاه جریان فکری لیبرال دموکراتیک و جریان اسلام سیاسی در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران 1 امیر پورزمان 2 اصغر پرتوی 3 ابوالفضل لطفی زاده چکیده در این پژوهش مهمترین اهداف مطرح شـــده راجع به بررســـی جایگـاه و اثرگذاری جریان های فکری لیبرالیسـتی و اسـلام سـیاسـی در دو انقلاب مشـروطه و انقلاب اسـلامی می باشـد.
شـیخ فضـل الله نوری، با اعتقاد به تعارض بعضـی از اصـول متمم قانون اسـاسـی با قوانین و احکام اسـلامی -به ویژه اصـل آزادی بیان ، قلم ، مطبوعات و مذهب ، اصـل مسـاوات حقوقی همه مردم ایران و ادیان مختلف و اصـل عرفی کردن دسـتگاه قضـائی کشـور و رسـیدگی به محاکم شـرعیه در شـرعیات و محاکم عدلیه در عرفیات - واکنش نشـان داد و طرحی را مبنی بر لزوم نظارت مجتهدان طراز اول بر مصــوبات مجلس در جهت مطابق بودن آن مصــوبات با قوانین شـرع تهیه و با تغییراتی چند به عنوان اصـل دوم متمم قانون اسـاسـی تصـویب شـد.
( امام جمعه زاده ، شــهرام نیا، نجات پور، (163 :1391 ٢- جریان فکری لیبرال دموکراتیک در انقلاب مشروطه از مهمترین مصــادیق لیبرالیســم را می توان آزادی خواهی، دموکراســی و فردگرایی نام برد که در انقلاب مشــروطه این مفاهیم در ایران عرصــه بروز و ظهور یافت و مهمترین منادیان آن نیز افرادی همانند: تقی زاده ، میرزا ملکم خان ، میرزا فتحعلی آخوندزاده ، میرزا آقاخان کرمانی، شــیخ محمدرضــا مسـاوات ، جهانگیرخان صـوراصـرافیل ، علی اکبر دهخدا، و بسـیاری از روشـنفکران و شـخصـیت های برجســـته بودند که در احزاب و روزنامه های مختلف به فعالیت می پرداختند.