چکیده:
در مساجد بازمانده از دورۀ صفویه در شهر اصفهان، اصول معماری به چشم میخورد که بهعنوان زیرساخت تصمیمگیری طراحان این دوره در طراحی نقوش و تزیینات بوده است. بخشی از این تزئینات ارتباط مستقیمی با مفاهیم شیعی دارد لذا بررسی آن میتوان سهمی در شناخت ماهیت معماری این دوره داشته باشد. روش این پژوهش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد کمی و کیفی است. ترکیبی از نوع لانه به لانه کیفی در کمی است که در مرحله کیفی از دو تکنیک مجزا برای شناخت و ارتباطدهی استفاده میشود که شامل دلفی و کدگزاری است. در بخش کمی با آزمونهای آماری استنباطی است. کاربران فضای در این مساجد میباشند که به علت عدم داشتن اطلاعات دقیق با استفاده از جدول مورگان محاسبهشده که تعداد 384 نفر برای انتخاب بیشترین تعداد برگزیده میشود. نتایج مصاحبه با آن متخصصین با نرمافزار ATLASTI مورد تحلیل قرار گرفت و در بخش کمی با آزمونهای آماری استنباطی و با استفاده از نرمافزار SPSS سهم عاملی هر یک از نشانهها مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای تحقیق نشان میدهد بیشترین سهم عاملی مربوط به شکلدهی به فضاهای بزرگ و کوچک که شامل محراب، حوضخانه، شبستان، صحن مسجد، گنبد میشوند، با مقدار (000/1) است و کمترین سهم عاملی مربوط به مصالح معماری با مقدار (523/0) است. آرایش فضاها در مساجد در دوره صفوی بهخصوص مساجد شیخ لطفالله و امام، موجب شده که انگارهای فضایی آرام و زیبا شکل گیرد و ترکیبی پرمایه و شگفتانگیز ابداع شود. اهداف پژوهش: بررسی و تحلیل انواع نشانههای شیعی در مسجد شیخ لطفالله و امام اصفهان. بررسی نقش نشانههای شیعی بر طیفهای گوناگون حس مکان در مسجد شیخ لطفالله و امام اصفهان. سوالات پژوهش: نشانههای شیعی در در مسجد شیخ لطفالله و امام اصفهان کداماند؟ کدامیک از نمادهای شیعی در هر یک از مراتب حس مکانی دارای تاثیر بیشتری میباشند؟
In organizing the mosques of the Safavid period in Isfahan, one can find principles that have been the decision-making infrastructure of the designers of this period for designing designs and decorations. It is a combination of nest-to-nest quality in quantity, which in the qualitative stage uses two separate techniques for identification and communication, which include Delphi and coding, and in the quantitative part with inferential statistical tests. There are space users in these mosques, which due to lack of accurate information has been calculated using Morgan table, which 384 people are selected to select the highest number. The results of interviews with those experts were analyzed with ATLASTI software and in a quantitative part with inferential statistical tests and using SPSS software, the factor share of each symptom was examined. Findings show that the highest factor share is related to the formation of large and small spaces, which include the altar, basin, nave, courtyard of the mosque, dome, with a value of (1,000) and the lowest factor share. To architectural materials with a value of (0.523). The arrangement of spaces in mosques in the Safavid period, especially the mosques of Sheikh Lotfollah and Imam, has caused the idea of a calm and beautiful space to be formed and a rich and wonderful combination has been invented.