چکیده:
ارزیابی پایداری زیستمحیطی نشاندهندة مجموعهاقداماتی است که اطلاعات مفیدی را دربارة تأثیرات محیطزیست بر انسان و بالعکس فراهم میآورد. ارزیابی پایداری زیستمحیطی شهرها برای دستیابی به یک برنامهریزی شهری مناسب و در عین حال همگام با متغیرهای محیط طبیعی ضروری به نظر میرسد. با توجه به نقش و اهمیت محیطزیست در زندگی شهروندان و وجود مشکلات زیستمحیطی در شهر زاهدان، پژوهش حاضر برای ارزیابی پایداری زیستمحیطی این شهر در مقایسه با دیگر شهرهای استان انجام شده است.این پژوهش بهلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت و روش، توصیفیتحلیلی است. جامعة آماری پژوهش، مسئولان، خبرگان و کارشناسان مرتبط با موضوع در شهرهای برگزیدة استان است. به این منظور شهرهای با بیش از 50 هزار نفر جمعیت (زابل، سراوان، ایرانشهر، چابهار و زاهدان) انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل متاسوات استفاده شد. استفاده از مدل سوات نشان میدهد این مدل علاوه بر مبتنیبودن بر الهامات ذهنی، به دلیل اجتناب از کمیسازی، قدرت پیشبینی ندارد؛ بنابراین در این پژوهش از متاسوات به دلیل رفع معایب مدل سوات استفاده شد. بر این اساس منابع و تواناییها و عوامل کلان محیطی شهر زاهدان برای تدوین راهبرد توسعه با مدل و نرمافزار Meta-SWOT نسبت به شهرهای قابل مقایسه سنجیده شد.نتایج بهدستآمده از پایداری زیستمحیطی نشان میدهد شهر زاهدان در تولید مواد زائد رتبة نخست را به خود اختصاص داده است؛ همچنین بهلحاظ عوامل کلان محیطی که میباید توجه خاصی به آنها شود، توسعة بهرهگیری از انرژیهای تجدیدپذیر و کاهش و به حداقل رساندن مصرف انرژیهای فسیلی در اولویت است. ازجمله عواملی که در رتبههای بعدی قرار دارند، بهبود قوانین بالادستی برای پایداری زیستمحیطی، افزایش اعتبارات برای پاکسازی محیط و بهینهسازی مدیریت پسماند و بازیافت زباله است.
Environmental sustainability assessment represents a set of measures that provide useful information about the effects of the environment on humans and vice versa. Assessing the environmental sustainability of cities is necessary to achieve appropriate urban planning in line with the variables of the natural environment. Considering the role and importance of the environment in the lives of citizens and the existence of environmental problems in Zahedan, the present study aimed to investigate the environmental sustainability of Zahedan city in comparison with its rival cities in the province. The present study was applied and descriptive-analytical in terms of purpose and method. The statistical population of the study was officials, professionals, and related experts in the selected cities of the province. For this purpose, cities with more than 50,000 people (Zabul, Saravan, Iranshahr, Chabahar, and Zahedan) were selected. The Meta-SWOT model was used for data analysis. For many years, the use of the SWOT model has shown that this model, in addition to being based on mental inspirations, lacks predictive power due to avoiding quantification. So, in this study, the Meta-SWOT model was used to eliminate the disadvantages of the SWOT model. The results obtained from environmental sustainability showed that the city of Zahedan had the first rank in the production of waste materials. Also, in terms of macro-environmental factors that need special attention, the development of the use of renewable energy resources and reducing and minimizing the consumption of fossil fuels were the priorities. Factors that rank next included establishing laws for environmental sustainability, increasing funding for environmental clean-up, and optimizing waste management and waste recycling.
خلاصه ماشینی:
با توجه به نقش و اهميت محيط زيست در زندگي شهروندان و وجود مشکلات زيست محيطي در شهر زاهدان ، پژوهش حاضر براي ارزيابي پايداري زيست محيطي اين شهر در مقايسه با ديگر شهرهاي استان انجام شده است .
با توجه به نقش و اهميت محيط زيست در زندگي شهروندان ، هدف اين پژوهش آن است که شهر زاهدان را با شهرهاي استان سيستان و بلوچستان به لحاظ ارزيابي منابع ، قابليت ها، امکانات و پتانسيل ها و ظرفيت هاي موجود با توجه به پايداري زيست محيطي، ارزيابي و مقايسه کند؛ بنابراين شهرهاي با بيش از ٥٠ هزار نفر جمعيت شامل زابل ، سراوان ، ايرانشهر، چابهار و زاهدان ارزيابي شدند.
درنهايت بايد بيان کرد پايداري شـــهري ازلحاظ ديدگاه زيســـت محيطي به معناي توجه به ذخاير و منابع طبيعي در هرگونه فعاليت هاي انساني و اهتمام به محافظت از ذخاير طبيعي، امکانات و قابليت هاي محيط در فرايند برنامه ريزي شهري است (٢٩ :٢٠٠٠ ,Diamantini and Zanon).
(رجوع شود به تصویر صفحه ) شکل - ١٣: نقشۀ راهبردي پايدار زيست محيطي شهرهاي استان سيستان و بلوچستان براساس اين نقشۀ راهبردي در بين عوامل ضروري کلان براي پايداري زيست محيطي شهر زاهدان ، ميزان مواد زائد توليدشده در رتبۀ اول قرار دارد.
در اين پژوهش سعي شده است با استفاده از نرم افزار يادشده منابع ، قابليت ها، امکانات ، پتانسيل ها و ظرفيت هاي موجود در شهر زاهدان با توجه به پايداري زيست محيطي ارزيابي شود.