چکیده:
گفتمان نظام سازی فقهی، از جمله رویکردهای مهم در باب تولید علم دینی و علوم انسانی-اسلامی
میباشد که نظریه پرداز اصلی آن ، شهید محمد باقر صدر میباشد. ایشان گفتمان نظام سازی فقهی را با
ادبیات اقتصادی و با نگارش کتاب «اقتصادنا» رشد و گسترش داد؛ با این حال ، بسیاری از زوایا و ابعاد
این رویکرد مغفول مانده است و نیاز به طرح و بحث جدی دارد. یکی از مهمترین این موضوعات
شاید مهمترین موضوع ) نحوه تامین حجیت «نظام » در اندیشه نظام سازی فقهی است که دغدغه این
پژوهش به شمار میرود. در این پژوهش ابتدا بحث از علم دینی و ضرورت نظام سازی فقهی در اندیشه
اسلامی و شهید صدر بحث میشود. بعد از تعریف اصطلاحات و واژگان دخیل در پژوهش ، اهمیت و
ضرورت تامین حجیت برای نظام های اسلامی تولید شده بیان میشود و همچنین تبیین این مسئله که
نظام سازی فقهی برای تامین حجیت با چه چالش هایی مواجه میباشد، را بررسی مینماید. در ادامه دو
الگوی موجود در باب تامین حجیت نظام طرح و نقد میشود؛ الگوی اول مبتنی بر اصل استقراء بوده و
الگوی دوم نیز بر اساس اصل مصلحت است ، که هر دو الگو با کاستیهایی مواجه میباشد. در ادامه ،
الگوی مختار که تامین حجیت نظام های فقهی را بر اساس ماهیت نظام در نظام سازی فقهی عهده دار
میشود، طرح میگردد. در پایان نیز برخی اشکال ها و نقدهای احتمالی نیز طرح خواهد شد.
یعد خطاب التنظیم الفقهی من جمله المقاربات المهمه فی مجال انتاج العلم الدینی والعلوم
الانسانیه الاسلامیه، حیث کان السید الشهید محمد باقر الصدر (ره ) المنظر الاساس فی هذا المجال ،
وقد وسع خطاب التنظیم الفقهی وطوره من خلال الادبیات الاقتصادیه ومع تالیفه لکتاب
"اقتصادنا"؛ ولکن علی الرغم من ذلک ، فقد ظلت کثیر من جوانب هذه المقاربه وابعادها مهمله
تحتاج الی طرحها وبحثها بشکل جاد. واحد اهم هذه المواضیع (ولعله الموضوع الاهم ) هو کیفیه
تامین حجیه "النظام " فی فکر التنظیم الفقهی، وهو ما یعد هاجسا فی هذا البحث ، حیث تناولنا فی
البدایه البحث عن العلم الدینی وضروره التنظیم الفقهی فی الفکر الاسلامی وفکر الشهید الصدر.
وبعد تعریف المصطلحات والکلمات الداخله فی البحث ، بینا اهمیه وضروره تامین الحجیه للانظمه
الاسلامیه المنتجه، وکذلک بحثنا وبینا ما هی التحدیات التی یواجهها التنظیم الفقهی لتامین الحجیه.
وفی تتمه المقاله تم طرح النموذجین الموجودین فی مجال تامین حجیه النظام مع نقدهما: النموذج
الاول المبتنی علی اصل الاستقراء، والنموذج الثانی کذلک علی اساس اصل المصلحه، حیث یواجه
کل من النموذجین عددا من نقاط الخلل . بعد ذلک ، تم طرح النموذج المختار الذی یتکفل بتامین
حجیه الانظمه الفقهیه علی اساس ماهیه النظام فی عملیه التنظیم الفقهی. وفی الختام ، طرح کذلک
بعض الاشکالات والانتقادات المحتمله فی هذا المجال .
خلاصه ماشینی:
فلسفه نظام سازي ديني با تاکيد بر واکاوي معرفت شناختي الگوهاي تامين حجيت 1 مهدي قاضيان ارشد فقه و حقوق دانشگاه امام صادق (ع ) علي منصف زاده اصل ارشد فلسفه و کلام اسلامي دانشگاه امام صادق (ع ) سيد احسان رفيعي علوي عضو هيئت علمي دانشگاه باقرالعلوم (ع ) چکيده گفتمان نظام سازي فقهي، از جمله رويکردهاي مهم در باب توليد علم ديني و علوم انساني-اسلامي ميباشد که نظريه پرداز اصلي آن ، شهيد محمد باقر صدر ميباشد.
بعد از تعريف اصطلاحات و واژگان دخيل در پژوهش ، اهميت و ضرورت تامين حجيت براي نظام هاي اسلامي توليد شده بيان ميشود و همچنين تبيين اين مسئله که نظام سازي فقهي براي تامين حجيت با چه چالش هايي مواجه ميباشد، را بررسي مينمايد.
آيا اين حکم همان خصائص و ويژگيهاي حکم فقهي رايج را دارا ميباشد؟ روش اجتهاد براي استخراج احکام در فقه نظام مند چگونه است ؟ اصول فقه حاکم بر آن چه تفاوت هايي ميتواند با اصول فقه رايج داشته باشد؟ اما چالشي که به عنوان مسئله مورد توجه ما در اين مقاله قرار گرفته ، اين است که مسئله حجيت در فقه نظام ساز چگونه است ؟ راه تمييز نظام فقهي مشروع و داراي حجيت شرعي با غير آن چيست ؟ علم ديني و جايگاه نظام سازي فقهي در آن قبل از ورود به اصل بحث لازم است ابتدا اشاره کوتاهي به مسئله علم ديني به عنوان بستري که فقه نظام سازي بر اساس آن شکل گرفته است تبيين کنيم .