چکیده:
در این تحقیق به مدل‌سازی اثرات اقدامات مدیریتی به منظور بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه‌‌آبریز تویسرکان در محیط نرم افزار mDSS پرداخته شده است. حوضه آبریز تویسرکان به وسعت حدود 80420 هکتار در استان همدان واقع شده است. برای انجام این تحقیق ابتدا، از طریق رویکرد DPSIR به تحلیل وضعیت سیستم حوضه آبریز پرداخته شد. سپس با توجه به نتایج رویکرد DPSIR، هفت فعالیت مدیریتی برای بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه و کاهش فشارها با توجه به نظرات خبرگان تهیه شد. در ادامه به پیش بینی اثرات اجرای هر یک از فعالیت های مدیریتی با استفاده از شاخص های ارزیابی فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیـکی پرداخته شد. در نهایت با استفاده از تـکنیک‌های TOPSIS و SAW در محیط نرم‌افزار mDSS به اولویت بندی فعالیت های مدیریتی پیشنهادی پرداخته شد. نتایج حاصل از رویکرد DPSIR نشان داد، مهم‌ترین فشارهای موثر بر حوضه تصرف و تغییر کاربری و از بین رفتن پوشش گیاهی است. همچنین از مهم‌ترین اثرات ایجاد شده بر وضعیت سیستم حوضه آبریز، معیارهای از بین رفتن پوشش گیاهی، کاهش تغذیه‌ی آب زیرزمینی و افزایش خطر و خسارت سیل معرفی شده است. در نهایت با توجه به نتایج رویکرد DPSIR، مجموعه راهکارهای اصلاح بیولوژیکی مرتع و عملیات بیومکانیکی جهت ذخیره‌ی نزولات، برای بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه پیشنهاد شد. با توجه به نظرات خبرگان و شرایط محیطی منطقه هفت فعالیت مدیریتی (قرق، درختکاری، احداث‌باغ، علوفه کاری، کنتورفار، کپه کاری و بذرپاشی) از مجموعه راهکارهای اصلاح بیولوژیکی مرتع و عملیات بیومکانیکی جهت ذخیره‌ی نزولات انتخاب شد. با توجه به نتایج بدست آمده از اولویت بندی فعالیت های مدیریتی در کلیه روش های پیشنهادی، فعالیت درختکاری بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و در اولویت ابتدایی قرار گرفته است و فعالیت کنتورفارو کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و در اولویت انتهایی قرار دارد. لذا با توجه به این نتایج، درختکاری در این حوضه یک فعالیت مهم تلقی می‌شود که باید توجه ویژه‌ای به آن شود. همچنین کاشت درختان بومی و سازگار با منطقه از جمله بادام کوهی، سماق و سنجد پیشنهاد می‌شود.
In this research, Modeling the effects of management Actions to improve the status of water and soil resources of Tuyserkan watershed in mDSS software environment have been studied.For this purpose, first, the status of the watershed system was analyzed through the DPSIR approach.In order to predict the effects of each management activity from the indicators obtained from Four physical, social, economic and ecological criteria were used.Finally, in order to prioritize the proposed management activities, TOPSISand SAWtechniques have been used in the mDSS software environment.According to the results of the DPSIR approach, the most important pressures affecting the system Land use change,Capture and vegetation loss have been introduced.Also one of the most important effects on the status of the watershed system is the criteria for vegetation loss, reduced groundwater recharge and increased risk of flood damage.Finally, according to the results of the DPSIR approach, to improve the status of water and soil resources A set of solutions for biological rangeland improvement and biomechanical operations to store rainfall in the basin was proposed.According to the opinions of experts and environmental conditions of the region from a set of solutions for biological improvement of rangeland and biomechanical operations Seven management activities(Rangeland exclusion,Afforestation,Orchard development,Forage cultivation,Contour furrow,Pile seeding and Seeding)were selected to store rainfall.According to the results obtained from the prioritization of management activities in all proposed methods,Afforestation activity has the highest score and is in the initial priority and the activity of Contour furrow has the lowest score and Is in the final priority.
خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل (٣): مدل DPSIR تهیه شده برای حوضه ی آبریز تویسرکان در محیط نرم افزار mDSS Fig (3): DPSIR model for Tuyserkan watershed in mDSS software ٢-١-٢-مرحله طراحی پس از شناسایی مشکلات متنوع موجود در سطح آبریز مورد مطالعه و تعیین اهمیت نسبی آن ها و با توجه به نتایج رویکرد DPSIR و اولویت بندی راهکارها، هفت فعالیت مدیریتی برای برطرف نمودن مشکلات حوضه و کاهش فشارها تهیه گردید.
(به تصویر صفحه رجوع شود)شکل (٦): مناطق مستعد اجرای فعالیت های مدیریتی پیشنهادی در سطح حوضه آبریز تویسرکان Fig (6): Location of proposed management activities at the level of Tuyserkan watershed ٣-٢-اولویت بندی فعالیت های مدیریتی پیشنهادی با استفاده از روش های تصمیم گیری SAW و TOPSIS پس از تشکیل ماتریس ارزیابی برای هفت فعالیت مدیریتی پیشنهادی ، لازم است اهمیت نسبی هر یک از معیارهای ارزیابی برآورد شود.
کلیدواژه ها:
حوزه آبخیز تویسرکان
،
روش‌های TOPSIS
،
نرم افزار mDSS
،
تصمیم گیری چند معیاره
،
SAW
Multi Criteria Decision Making
،
TOPSIS
،
SAW methods
،
mDSS software
،
Tuyserkan watershed
کلید واژه های ماشینی:
حوضه آبریز تویسرکان
،
مدل‌سازی اثرات اقدامات مدیریتی
،
آبریز تویسرکان در محیط نرم‌افزار
،
محیط نرم‌افزار mDSS
،
آب
،
حوضه آبریز تویسرکان در محیط
،
منابع آب و خاک حوضه
،
مدیریتی
،
وضعیت منابع آب و خاک
،
بهبود وضعیت منابع آب
(
, 
, 
)
