چکیده:
یکی از دانشهای دیرینه در میان دانشیان مسلمان «دانش تراجمنگاری» است. یکی از ویژگیهای آثار برخی تراجمنگاران ایرانی معاصر «کرامتمحوری» است. آخوند ملا فتحعلی سلطانآبادی از مفسران قرآن کریم و عالمان زاهد است. تراجمنگاران او را صاحب کرامت دانستهاند. پیشگویی او دربارۀ سرانجام شیخ فضلالله نوری و آیتالله شیخ عبدالکریم حائری کرامتی است که به او نسبت دادهاند. نگارندۀ این نوشتار درصدد ارزیابی گزارش این کرامت است. تا کنون نوشتهای در ارزیابی کرامت مذکور یافت نشده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و کاربست معیارهای نقد گزارشهای تاریخی، به این نتیجه رسیده که گزارش مذکور با واقعیت تاریخی در تعارض است. عدم اطلاع خاندان نوری و حائری از این رویداد و بازتاب نیافتن آن در میان تراجمنگاران گذشته، قرینۀ دیگری بر بیاعتباری گزارش این پیشگویی است.
One of the ancient knowledges among Muslim scholars is the “Tarajom”, that is miracle-centered ethnography. Mullah Fath Ali Sultanabadi is one of Iranian commentators of the Holy Quran and ascetic scholars. The writers of Tarajom's knowledge have considered him to have shown some miracles. His prediction of the fate of Sheikh Fazlullah Nouri and Ayatollah Sheikh Abdul Karim Haeri were among the miracles attributed to him. This paper seeks to evaluate the report of his miracles. So far, no study has been done for evaluation of the said miracles. This study, using descriptive-analytical method and application of the criteria relevant to critique of historical reports, has concluded that the report is in conflict with historical reality. Lack of knowledge of the Nouri and Haeri families regarding this event and the fact that it has not been reflected by past men of Tarajon are the reasons of invalidity of such prediction reports.
خلاصه ماشینی:
پيشگويي آخوند ملا فتحعلي سـلطان آبادي دربـاره سـرانجام شـيخ فضـل الله نـوري و آيت الله شيخ عبدالکريم حائري، از کراماتي است که بـه او نسـبت داده شـده اسـت .
امـين و صدوقي سها در اين زمينه نوشته اند: «فاضل بـارع ، آقـاي سـيد حسـن فريـد هـزاوه اي اراکي که در رياضي و نجوم و هيأت و معقـول و منقـول دسـتي توانـا دارد بـه روز جمعه سوم مهر ماه ١٣٤٩خورشيدي در منزل مسکوني خود واقع در تهران ، خيابـان شهباز کرامتي از آن بزرگوار از قول مرحوم آيت الله حاج شـيخ عبـدالکريم حـائري (متوفاي ١٣١٥ش /١٣٥٥ق ) مؤسس حوزه علميه قم نقل کرد که از اين جهت اشـتمال بر افادات عاليه عرفاني و تاريخي عينا در اين دفترچه ثبت ميشود.
گفتنـي اسـت بـر پايـۀ زندگينامـۀ شخصيت هاي محوري اين پيشگويي (آخوند ملا فتحعلي سلطان آبادي، آيت الله نائيني، شيخ فضل الله نوري و آيت الله حائري) -که در ادامـه بـه آن اشـاره ميشـود- جلسـۀ مذکور در سامراء و طي سال هاي ١٣٠٠-١٣٠٥ق .
بـه نظر ميرسد در چنين فضايي پيشگويي ملا فتحعلي سلطان آبادي دربارٔە سرانجام شـيخ فضل الله نوري و شيخ عبدالکريم حائري طرح شده است .
پـس از اقامـت ميـرزاي شـيرازي در سامرا، آخوند ملا فتحعلي سلطان آبادي و ميرزا حسين نـوري و شـيخ فضـل الله نـوري ١ قابل يادآوري است که هيچ يک از تراجم نگاران سال تولد آخونـد مـلا فتحعلـي سـلطان آبادي را مشـخص نکرده انـد.