چکیده:
ابوعلی جبایی از جمله متکلمان معتزلی مکتب بصره است که تقابل های کلامی او با فرزندش ابوهاشم و همچنین تقابل او با یکی از مهم ترین شاگردانش ؛ اشعری، منجر به انشعاب های مهم کلامی، هم در میان معتزله و هم در تاریخ علم کلام ، گشته است . با اینکه تقریبا هیچکدام از آثار او به جای نمانده است ولی میتوان آراء او را در نقل قول های به جا مانده از او در آثار سایر متکلمین ، گرد آوری و تنظیم کرد. اهمیت آراء او را میتوان در بررسی تقابل او به عنوان نماینده مکتب بصره با مکتب بغداد، همچنین جبهه گیری اشعری در مقابل او در پایه ریزی مبانی کلام اشعری و همچنین بررسی دوره اعتزالی متاخر یعنی دوره ای قبل از معتزلیان متقدمی چون قاضی عبدالجبار، ابوهاشم و صاحب ابن عباد، دانست . با توجه به اینکه هیچکدام از آثار او باقی نمانده است ، جز برخی نقل قول ها، این مقاله میکوشد تا بحثی ممکن از آرای او بر اساس این نقل قول ها ارائه دهد.
خلاصه ماشینی:
ابو علي جبايي بحث در زندگي؛ آرا و اقوال تاريخ دريافت مقاله : بهمن ۱۳۹۸ تاريخ پذيرش مقاله : اسفند ۱۳۹۸ حامدرضا کريمي ملاير١ ١ دانشجوي دکتري، اديان و عرفان ، دانشگاه کاشان نويسنده مسئول : حامدرضا کريمي ملاير چکيده ابوعلي جبايي از جمله متکلمان معتزلي مکتب بصره است که تقابل هاي کلامي او با فرزندش ابوهاشم و همچنين تقابل او با يکي از مهم ترين شاگردانش ؛ اشعري، منجر به انشعاب هاي مهم کلامي، هم در ميان معتزله و هم در تاريخ علم کلام ، گشته است .
آراء و انديشه هاي کلامي اسماء و صفات بحث در باره اسماء و صفات الهي که يکي از اصول اعتقادي معتزله بوده ، در آثار ابوعلي جبايي نيز به وجور يافت مي شود و آنچنانکه گزارش شده کتاب مختص اين موضوع داشته است .
آنچنانکه قاضي عبدالجبار در فضل الاعتزال بيان ميکند؛ علي رغم اينکه او سعي در همگرايي دو سنت بغداد و بصره داشت ولي آنها را نيز به چالش هاي بزرگي کشانيد (٢٩٤)؛ از اين جمله است رديه هاي او بر معتزلياني چون نظام ، جاحظ و علاف (ابن حجر، ٢٧١/٥).
نتيجه گيري ابوعلي جبايي از جمله متکلمان معتزلي مکتب بصره است که تقابل هاي کلامي او با فرزندش ابوهاشم و همچنين تقابل او با يکي از مهم ترين شاگردانش ؛ اشعري، منجر به انشعاب هاي مهم کلامي، هم در ميان معتزله و هم در تاريخ علم کلام ، گشته است .