چکیده:
اسطوره شناسی یکی از راههای اسطوره شناسان برای ارتباط میان دو جهان متنی وغیرمتنی و همچنین تحلیل جهان نشانهای بودهاست.براساس نظریه نقداسطورهای نورتروپ فرای،کتاب مقدس رمزکل است ورمزگشایی آن رمزگشایی از کل رمزهای هستی، تلقی میگردد.بنابراین قرآن نیز برای مسلمانان رمزکل است و برای رمزگشایی از مفاهیم روایتهای عرفانی و دینی شخصیتهای اسطورهای در جهان اسلام و بازتاب آنها در نگارهها میبایست از قرآن و تفاسیرآن بهره برد.باتوجه به تعاریف فرای از اسطوره، مولانا نیز اسطورهای در جهان عرفانی اسلام است که برای بازگشایی از مفاهیم کرامات او میتوان از داستانهای قرآن بهره برد. هدف این مقاله اثبات این فرضیه است که موجودی که در داستان مولانا آمده و درنگارهها نیز تصویر شده،نه دیو آب و نه خداوندگار آب بلکه از تبار جنیان است و این فرضیه با توجه به آیات قرآنی به اثبات میرسد. این مقاله ویژگی جنیان را در قرآن و تفاسیر بررسی کرده و مصداق تصویری آن را در نگارهی مولانا و دیو آب در دو نسخهی مصور ثواقبالمناقب تحلیل کردهاست.در همین راستا سؤالات این پژوهش چنین است: 1. تا چه اندازه از ویژگیهای داستان اسطورهای از دیدگاه نقد اسطورهای فرای، در حکایات مولانا ودیو آب در نسخهی ثواقبالمناقب، قابل تطبیق است؟ 2. ویژگیهای ذکرشده در رمزکل قرآن در باب جنیان تا چه میزان در نگارههای مولانا و دیوآب مصداق صوری پیدا کردهاست؟روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی است واطلاعات به روش کتابخانهای جمعآوری شده و تصویر نسخه مصور توپ قاپی استانبول،توسط نگارنده از موزه مذکور خریداری شدهاست. نتایج تحقیق نشان میدهد با توجه به آنچه که در آیات و تفاسیر قرآن در رابطه با ویژگیهای جن و چگونگی ارتباط آنها با اولیای مقرب خداوندذکرشده،تصویری که در نگارهها آمده، نه دیو آب بلکه یک جن است.همچنین ویژگیهای رفتاری و ظاهری آن نیز این موضوع را تایید میکند بطوریکه این جن، مسخر مولانا شده،اسلام آورده و توبه کردهاست.