چکیده:
بشرویه یکی از مناطق بافت قالی در استان خراسان جنوبی است. نزدیک به یک قرن است که مردم این ناحیه به بافت قالیهایی با سبک خاص خود اشتغال دارند، اما طی دهههای اخیر بر اثر عوامل مختلفی مانند تغییر سبک زندگی مردم محلی، رواج استفاده از قالیهای ماشینی و بافت قالیهایی با سبک شهری (مانند نایین)، بافت این نوع قالیها نیز به دست فراموشی سپرده شده است. از سویی دیگر قالی بشرویه همیشه با نام قالی فردوس (شهرستان همجوار بشرویه) در بازار عرضه میشده که این امر خود باعث ناشناخته ماندن این دستبافته شده است. بر این اساس بررسی و شناخت ویژگیهای قالی بشرویه از نظر طرح و نقش، رنگبندی و ویژگیهای فنی آن لازم و ضروری است که از اهداف اصلی مقاله حاضر بوده است. این پژوهش از نوع پژوهشهای بنیادی و روش آن توصیفیتحلیلی است که با تکیه بر مطالعات میدانی صورت گرفته است. قلمرو پژوهش شامل شهر بشرویه و جامعۀ آماری آن شامل قالیهای اصیل بشرویه و همچنین افرادی بودند که در زمینۀ بافت و عرضه قالی بشرویه (بافندگان، تولیدکنندگان و دلالان و واسطههای محلی) فعالیت داشتند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد قالی اصیل بشرویه از نوع قالیهایی با سبک روستایی بوده که بهصورت باریک و بلند بافته میشدند. معمولاً تمام مراحل تولید اعم از تهیۀ مواد اولیه و ابزار، رنگرزی و چلهکشی تا بافت توسط شخص بافنده صورت میگرفته است. با توجه به آنکه بافت قالی در بشرویه قدمت بسیار طولانی ندارد و از حدود سالهای 1310 شمسی با رکود برکبافی در منطقه رواج پیدا کرده، طرح و نقش قالیها نیز اقتباسی و رهاورد سایر مناطق بافت بوده است. از طرحهای رایج در منطقه میتوان به انواع طرحهای ترنجی، ترکمنی، عربی و طرحهای معروف به اِرِسک اشاره کرد. در این میان طرحهای ترنجی نسبت به سایر طرحها از فراوانی بیشتری برخوردارند.
Bushrouyeh is one of the rug weaving areas in South Khorasan province. The people of this area have been engaged with weaving carpets using their own style for nearly a century. In recent decades, however, the weaving of these types of rugs has also been neglected due to various factors such as the change in the lifestyle of the local people, the prevalence of using machine-made carpets and the prevalence of weaving rugs with Naeen style. On the other hand, Bushrouyeh rug has always been marketed under the name of Ferdows carpet (neighboring city of Bushrouyeh), which has made these handwoven rugs unknown. Therefore, it is essential to study the characteristics of Bushrouyeh rugs with the aim of recognizing and introducing them. The purpose of this research is to study and identify Bushrouyeh rug in terms of historical background, design and motif, color and technical characteristics. The current study is a type of fundamental research and its method is descriptive-analytical based on field studies. The scope of the research included the city of Bushrouyeh. Moreover, statistical population consisted of genuine Bushrouyeh carpets as well as people who were active in the field of weaving and supply of Bushrouyeh carpets (weavers, producers, dealers and local intermediaries). The results of this study show that the traditional rugs of Bushrouyeh are rustic style rugs woven narrow and long. Usually, all the stages of production, including the preparation of raw materials and tools, dyeing and warp winding, and also weaving process, are done by the weaver. Due to the fact that carpet weaving is not very old in Bushrouyeh and has become popular in the region since around 1310 AD with the recession of Barak weaving (Barak bafi), the design and pattern of carpets, like Turkmen and Arabic designs, have been adapted and brought from other weaving regions. All kinds of Toranji, Turkmen, Arabic designs and designs known as Eresk can be mentioned among the common designs in the region. Meanwhile, Toranji designs are more abundant than the other ones.
خلاصه ماشینی:
بر اين اساس بررسي و شناخت ويژگيهاي قالي بشرويه از نظر طرح و نقش ، رنگ بندي و ويژگيهاي فني آن لازم و ضروري است دوفصلنامه علميهنرهايصناعيايران سال چهارم، شماره ۲، پياپي ۷ که از اهداف اصلي مقاله حاضر بوده است .
شيرازه از نوع پيچشي متصل ساده تک رنگ جدول ۲: بررسي ويژگي قاليها (نگارنده) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} و معمولا بـه رنـگ روناسـي و هم رنـگ بـا زمينـۀ قالي بوده که به صورت هم زمان با بافت قالي بـر روي نخ هاي زفت ۷ پيچيده ميشده است .
طرح و نقش قالي بشرويه با توجه به آنکـه شـروع قاليبـافي در بشـرويه بـه دوفصلنامه علميهنرهايصناعيايران ابتداي قرن ۱۴ شمسي بازميگردد و پيش از آن سال چهارم، شماره ۲، پياپي ۷ بافــت قـــالي در ايـــن ناحيـــه رواج نداشـــته ، در پاييز و زمستان ۱۴۰۰ سالهاي آغازين ملزومات بافت مانند رنگ هاي 141 جوهري و نقشه يا الگـوي بافـت توسـط تجـار از ساير منـاطق بـه ايـن منطقـه آورده شـده اسـت .
بنـابراين اين طرح بر مبناي تکرار چند ترنج در متن قالي، بر روي زمينه اي ساده و بدون نقش است که با توجه به نوع حاشيه در برخي نمونه هـا عـلاوه بر ترنج ها، عنصر لچک نيز مشاهده ميشود (تصوير ۷).
اين طرح معمولا در قالي هايي با عرض کم اجرا ميشده و ماننـد طـرحهـاي «ترنجي نه گلي» و «ترنجي گرد» بر مبناي تکرار چند ترنج در متن قالي، بر روي زمينه اي ساده و بدون نقش بوده است (تصوير ۱۰).