چکیده:
آسیبشناسی ناهنجاریهای اجتماعی در واقع مطالعه و ریشهیابی بینظمیها، ناهنجاریها و آسیبهایی نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، طلاق و...، همراه با علل و شیوههای پیشگیری و درمان آنها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است. به عبارت دیگر، به مطالعه خاستگاه اختلالها، بینظمیها و نابسامانیهای اجتماعی، «آسیبشناسی اجتماعی» میگویند، زیرا اگر در جامعهای هنجارها مراعات نشوند، کجروی پدید میآید و رفتارها آسیب میبینند. از دیدگاه امام علی علیه السلام، شناختن هنجارها وناهنجاری ها، از ضروریات می باشد، زیرا در غیر این صورت، در نظام ارزشی جامعه چنان واژگونی به وجود می آید، که معروف از منکر شناخته نمی شود، افراد جامعه نیز در تاریکی های شبهات گام می زنند؛در حقیقت خود را معیار معروف و منکر قرار می دهند. به چیزی جز دانسته های خود اکتفا نمی کنند و آنچه را که خود نپذیرند علم به حساب نمی آورند. به عنوان مثال دوران جنگ امیرالمومنین علیه السلام با معاویه،که عده ای با وجود شناخت فضل و برتری امام علیه السلام، در حق بودن ایشان تردید داشتند،و با حاکمیت شیوه ی خود، از هنجارها گریزان گشتند. بنابراین پیروی و اجرای احکام و قوانین الهی در جامعه، لازم وضروری است. در این راستا امیرالمومنین علیه السلام انگیزه ی خود را از پذیرفتن امر حکومت، برای این می دانند که نشانه های دین را به جای خود بازگردانند و اصلاح را در شهرها ایجاد کنند، به طوری که احکام رها شده نیز، به اجرا در آیدو ستمدیدگان درکمال امنیت به سر برند. در حال حاضر نیز بخش اعظمی از جوامع کنونی، بی تعهدی را روش و مبنای خویش قرار داده اند وخود را از قید بسیاری از هنجارها رها ساخته اند، که مسلما این هنجارگریزیها مشکلات زیادی را با خود به همراه خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
چنانچه خود حضرت، سنتهای حسنهی پیشین را در دستور کار خود رک:«شرح دعای مکارم الاخلاق»، ج 2، ص: 257 و 258 امام علی علیه السلام میفرمایند:«با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد و نگاه کند و ببیند و از عبرتها بهره گیرد آن گاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاهها به دور ماند» ترجمه نهج البلاغه، دشتی، خطبه 160 «دنیا نزدیک ترین خانه به خشم خدا و دورترین خانه از خشنودی خداست» نهج البلاغه،حکمت، 396و نامه 72، « والدهر یومان، یوم لک و یوم علیک، فاذا کان لک فالتبطر و اذا کان علیک فاصبر» نهج البلاغه حکمت 439 ترجمه نهج البلاغه، خطبه 132«به کاری که در خور بهشت است روی آرید که دنیا را نیافریده اند تا جاودان در آن به سر برید بلکه آفریده اندش تا زود از آن بگذرید، و از کردار نیک برای خانهی همیشگی توشه فراهم آورید.
این نوع مدارا، دامنهی گسترده ای دارد که در اینجا به ذکر عوامل مؤثر در ایجاد ارتباطات سالم و حکیمانه پرداخته میشود: بند پنجم: رأفت و عطوفت از دیدگاه امام علی علیه السلام انسان هنجار گریز که بر خلاف هنجارهای متناسب با فرهنگ اسلامی رفتار میکند، مانند سایر انسانها مستحق رأفت و عطوفت است.