چکیده:
ﯾﮑﯽ از داﻧﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻓﻬﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺘﻮن ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ داﻧﺶ» ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﺔ «اﺳﺖ. اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﺔ روشﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت از ﻟﻐﺎت ﻋﺮب داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﺷﻨﺎﺧﺖ روشﻫﺎی آﻧﻬﺎ، ﻣﺮﺣﻠﻪای در ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﯾﻦ داﻧﺶ اﺳﺖ. ﺷﯿﻮۀ ﺷﻨﺎﺧﺖ روشﻫﺎی داﻧﺸﯿﺎن ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﺔ ﻣﺴﺌﻠﮥ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺣﺎﺿﺮ در ﺻﺪد ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ آن اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺿﻤﻦ روﺷﻦﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﮋوﻫﺶ، اﻣﮑﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻟﻐﻮﯾﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده و روشﺷﻨﺎﺳﯽ را آﺳﺎن، ﯾﮑﺪﺳﺖ و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺷﯿﻮۀ ﺷﻨﺎﺧﺖ از ﺳﻪ ﻣﺤﻮر» اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻮﯾﺘﯽ «،» اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﯽ «و» وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻟﻐﻮی «ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام دارای ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ:» ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﻧﻮﺷﺖﻫﺎی ﻟﻐﻮی «،» ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺷﺒﻪﺗﺎرﯾﺨﯽ «و» ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﻌﮑﻮس از آﺛﺎر ﻟﻐﻮی «. ﺷﻨﺎﺧﺖ، ﻣﺪلﺳﺎزی و ارزﯾﺎﺑﯽ روش اﻓﺮاد ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ در ﻓﻬﻢ ﻣﺘﻦ ﺿﻤﻦ اﯾﺠﺎد زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ آﺛﺎر اﯾﺸﺎن، ﺗﻮان ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آن ﺑﺎ روشﻫﺎی رﻗﯿﺐ و ﺗﻌﯿﯿﻦ روش ﺑﺮﺗﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ روش ﻓﻘﯿﻪ و ﻣﺤﺪث در ﮐﺸﻒ ﻣﺮاد ﺟﺪی ﻣﺘﮑﻠﻢ (اﺳﺘﻈﻬﺎر) را ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ. ﻣﺘﻦ ﺣﺎﺿﺮ، ﺗﻘﺮﯾﺮ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم و اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪﻣﻬﺪی اﺣﺴﺎﻧﯽﻓﺮ در ﮐﻼس ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﺔ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺪوﯾﻦ و اﻓﺰودن ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ،
خلاصه ماشینی:
3 برای روششناسی تعاریف مختلفی ارائه شده است؛ اما منظور از آن در این نوشتار، توجه به رفتار علمی اهلِ لغت در تحقیقات لغوی خود و توصیف روشهای او در گردآوری، تجزیه و تحلیل میباشد 4 .
این کتاب پانزده اثر لغوی به شکل تفصیلی و دوازده اثر دیگر به شکل اجمالی که مورد اقبال جامعۀ علمی قرار گرفتهاند را معرفی و تکتک ملاکهای ارزشگذاری را در موردشان وارسی نموده است؛ بنابراین این کتاب از جهت تعداد آثار لغوی و نیز کیفیت بررسی آنها (نظم و اتقان بیشتر) بر کتاب گذشته برتری دارد.
در بررسی شخصیت لغوی گاهی از گزارههای تاریخی در اعتبارسنجی استفاده و گاهی به گزارش صرف اکتفا کرده است؛ همچنین به برخی از اطلاعات مثل اساتید و شاگردان، مذهب کلامی و فقهی و محل رشد پرداخته نشده است.
در این تحقیق کتابخانهای از کتابها و مقالات نگاشته شده دربارۀ لغویان مختلف و آثار ایشان تنها بهعنوان سرنخ تحقیقاتی استفاده میشود؛ یعنی ضمن تأکید بر استفاده از یافتههای دیگران، برای حفظ استقلال در فهم و تحلیل و نتیجهگیری، از گزارشها و مستندات پژوهشی دست اول استفاده میشود که یافتههای دیگران میتواند سرنخی برای رسیدن به آن باشد.
1. میزان تحصیل و تخصص با توجه به اطلاعاتی که در بخش اطلاعات علمی بهدست آمد و نیز اطلاعاتی که در مطالعه محتوایی آثار لغوی جمعآوری میشود، میتوان میزان تحصیل و تخصص او در زمینههای مختلف را تعیین کرده و تأثیرگذاری آنها بر نظریات علمی او بررسی کرد.